Η διασφάλιση εγκεκριμένων κοινόχρηστων χώρων μετά από άρση απαλλοτρίωσης

Αμαλία Κουδούνη,  Αρχιτέκτων – Πολεοδόμος, Υποψήφια Δρ ΕΜΠ

Πρώτος Άξονας: Αναθεωρήσεις του Δημόσιου Χώρου – Θεσμικά όρια και πλαίσιο προστασίας του δημόσιου χώρου

Περίληψη

Σε αντίθεση με τις πόλεις του ευρωπαϊκού χώρου, όπου η πλήρης εφαρμογή πολεοδομικού σχεδίου και διαμόρφωση του δημόσιου χώρου και των υποδομών προηγείται της ανοικοδόμησης, στις ελληνικές πόλεις – όπου έχουν προστεθεί «τακτοποιημένες» χιλιάδες τ.μ επιφανειών αυθαίρετης δόμησης – αναζητείται λύση στο στοιχειώδες πρόβλημα ολοκλήρωσης της εφαρμογής και συντέλεσης μακροχρόνιων απαλλοτριώσεων, για να μη χαθούν οι προβλεπόμενοι από το σχεδιασμό «πολύτιμοι» κοινόχρηστοι χώροι.

Το πολύπλοκο θεσμικό πλαίσιο και η απουσία σταθερής πολιτικής για την εφαρμογή των σχεδίων με την έγκαιρη απόκτηση των προβλεπόμενων κοινόχρηστων χώρων, σε συνδυασμό με την ανεπάρκεια οικονομικών πόρων για την απόκτησή τους, σε πολλές περιπτώσεις οδηγούν στην κατάργηση κ.χ και «ανατροπή» του πολεοδομικού σχεδιασμού, λόγω άρσεων μακροχρόνιων ρυμοτομικών απαλλοτριώσεων, που αντιβαίνουν Συνταγματικές και άλλες διατάξεις προστασίας της ατομικής ιδιοκτησίας.

Την τελευταία δεκαπενταετία μάλιστα οι ιδιοκτήτες διεκδικούν με αγωγές πέραν της ρυμοτομικής και άλλη αποζημίωση, λόγω της μακρόχρονης στέρησης του δικαιώματός τους για ελεύθερη διάθεση και αξιοποίηση της ιδιοκτησίας τους ή λόγω αδικαιολόγητων καθυστερήσεων της διοίκησης να συμμορφωθεί στις δικαστικές αποφάσεις.

Στο παρόν αναπτύσσονται ζητήματα της αποτελεσματικότητας των ισχυουσών διατάξεων και διαδικασιών συντέλεσης ρυμοτομικών απαλλοτριώσεων μετά από άρση τους καθώς και της διασφάλισης και επαύξησης των κοινόχρηστων χώρων των Ρ.Σ.

Εισαγωγή

Στη θεωρία του πολεοδομικού σχεδιασμού οι έννοιες «δημόσιος χώρος», «ελεύθερος χώρος», «κοινόχρηστος χώρος», «αστικό πράσινο» γίνεται χωρίς ιδιαίτερες διακρίσεις αναδεικνύοντας τη νοηματική και λειτουργική τους συνάφεια. Στις έννοιες αυτές αντιπροσωπεύεται το κοινό χαρακτηριστικό τους, ότι δηλαδή πρόκειται για αδόμητους, κατά κανόνα, χώρους στους οποίους οι πολίτες έχουν ακώλυτη πρόσβαση.

Ο σχεδιασμός επαρκούς δικτύου ελεύθερων κοινοχρήστων, χώρων πρασίνου και χώρων κοινωφελών υποδομών για την εξυπηρέτηση του πληθυσμού των πόλεων, είναι καθοριστικός για τη λειτουργική πολεοδομική οργάνωση της πόλης, την προαγωγή της αναψυχής και της άθλησης, τη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών «μικροκλίματος» και γενικότερα την αισθητική εικόνα των πόλεων, ιδίως των μεγάλων αστικών κέντρων. Το παρόν αναφέρεται ειδικά στους καθορισμένους στα εγκεκριμένα ρυμοτομικά σχέδια (εφεξής Ρ.Σ) «κοινόχρηστους χώρους», όπως αυτοί προσδιορίζονται στο άρθρο 2 παρ. 39 του ΝΟΚ (ν.4067/2012) και όπως αναλυτικά περιγράφονται στο άρθρο 5 της Υ.Α. 10788/5.3.2004 που, από ειδικούς και μη, χαρακτηρίζονται και «ως αγαθά εν ανεπαρκεία» . Οι χώροι αυτοί αποκτώνται με την εφαρμογή των Ρ.Σ και διαμορφώνονται με την εκτέλεση έργων, με μέριμνα των Δήμων, προκειμένου να επιτελέσουν τον προορισμό τους. Στο παρόν εξετάζονται οι προϋποθέσεις και η διαδικασία εξασφάλισής τους δηλ. η εφαρμογή του Ρ.Σ και η απόκτηση των κοινόχρηστων χώρων όχι όμως θέματα ποιότητας και αισθητικής τους, αν και αντικατοπτρίζουν το επίπεδο διαβίωσης των κατοίκων της πόλης και αποτελούν εν πολλοίς την ταυτότητά της.

1. ΟΙ ΡΥΜΟΤΟΜΙΚΕΣ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΣΜΕΥΣΕΙΣ

Η έγκριση και δημοσίευση σε ΦΕΚ του Ρ.Σ είναι, σύμφωνα με την πολεοδομική νομοθεσία , η κήρυξη της απαλλοτρίωσης για τους κοινόχρηστους χώρους (δίκτυο οδών, πεζοδρόμων, πλατειών, χώρων πρασίνου, υπαίθριας στάθμευσης, παιδικών χαρών κλπ). Στους κοινωφελείς χώρους (αθλητικοί, σχολικοί χώροι κλπ), δεσμεύεται μόνο η χρήση/ προορισμός τους και ακολουθεί η κήρυξη απαλλοτρίωσής τους κατά τις γενικότερες διατάξεις του ν. 2882/2001 «Κώδικας Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων» (Α΄ 17) – ΚΑΑΑ.

Η εφαρμογή Ρ.Σ που εγκρίθηκαν πριν την ισχύ του ν.1337/1983 και η συντέλεση των ρυμοτομικών απαλλοτριώσεων ακολουθεί τις διατάξεις του Ν.Δ. της 17.7.23 ( άρθρο 32 και επόμενα), όπως έχουν συμπληρωθεί και ισχύουν . Πρόκειται για τις αρκετά σύνθετες, τεχνικά και νομικά, διαδικασίες σύνταξης πράξεων τακτοποίησης των ιδιοκτησιών και αναλογισμού των υποχρεώσεων αποζημίωσης του ρυμοτομούμενου, εκ μέρους των ωφελούμενων ιδιοκτησιών από τη δημιουργία του κ.χ (αυτοαποζημίωση, υποχρεώσεις παρόδιων και του Δήμου), τον προσωρινό ή οριστικό προσδιορισμό της τιμής μονάδας αποζημίωσης και την παρακατάθεσή της, σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του ΚΑΑΑ.

Η εφαρμογή Ρ.Σ που εγκρίθηκαν με τις διατάξεις του ν.1337/1983, ακολουθεί τις διατάξεις του άρθρου 12 του νόμου αυτού, όπως ισχύει και τη σύνταξη ενιαίας Πράξης Εφαρμογής (Π.Ε) που προσδιορίζει τις υποχρεώσεις εισφοράς γης και χρήματος των εντασσόμενων σε σχέδιο ιδιοκτητών/ιδιοκτησιών. Οι εισφορές διατίθενται κατά προτεραιότητα για τη δημιουργία των κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων και αν η συνολική επιφάνειά τους υπολείπεται της συνολικής επιφάνειας των καθορισμένων κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων, εφαρμόζονται συμπληρωματικά και στα «νέα» Ρ.Σ οι διατάξεις αποζημίωσης λόγω απαλλοτρίωσης, με υπόχρεο το Δήμο.

Η σύνταξη και η Κύρωση της Πράξης Εφαρμογής (Π.Ε), επίσης αποτελεί μια πολύπλοκη τεχνική και νομική διαδικασία, που συνήθως , μετά την ολοκλήρωσή της ακολουθείται από διορθωτικές πράξεις . Παράλληλα, οι προγενέστερες του ν.1337/1983 διατάξεις, εφαρμόζονται σε τμήματα των Ρ.Σ που είναι είτε «πυκνοδομημένες περιοχές», είτε οικισμοί προϋφιστάμενοι του έτους 1923, είτε περιοχές εντός ορίων οικισμών πληθυσμού μέχρι 2.000 κατοίκων όπου, κατά κανόνα, δεν προβλέπονται υποχρεώσεις εισφοράς γης των ιδιοκτησιών, αποδεικνύοντας την ευρύτατη χρήση του «εργαλείου» της απαλλοτρίωσης.

2. ΑΥΤΟΔΙΚΑΙΑ ΑΡΣΗ – ΑΡΣΗ ΛΟΓΩ ΠΑΡΕΛΕΥΣΗΣ «ΕΥΛΟΓΟΥ» ΧΡΟΝΟΥ

2.1. Αυτοδίκαια άρση

Η κήρυξη της ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης με την έγκριση του Ρ.Σ, που πρόδηλα εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον, υπόκειται στις προστατευτικές για την ατομική ιδιοκτησία διατάξεις του άρθρου 17 Συνταγμ/75 με τις οποίες, μεταξύ άλλων ορίζεται ότι: «αν δεν καταβληθεί η ορισθείσα αποζημίωση εντός 18μήνου, από την απόφαση καθορισμού της τιμής μονάδας της αποζημίωσης, αίρεται αυτοδίκαια η απαλλοτρίωση», διάταξη η οποία προβλέπεται και στον ΚΑΑΑ.

Στην παρ. 1, άρθρου 32 του ν.4067/2012 προβλέφθηκε ότι αυτοδίκαια άρση επέρχεται και μετά την παρέλευση

– 15ετίας από την έγκριση Ρ.Σ που κήρυξε ρυμοτομική απαλλοτρίωση ή δέσμευση, εφόσον στο διάστημα της 15ετίας είτε δεν έγινε καμιά ενέργεια για την εφαρμογή του σχεδίου είτε συντάχθηκε πράξη αναλογισμού αλλά δεν ολοκληρώθηκε η διαδικασία καταβολής της αποζημίωσης στους δικαιούχους ή

– 5ετίας από την κύρωση της Πράξης Εφαρμογής ή Πράξης αναλογισμού που κύρωσε τον αναλυτικό πίνακα με τους υπολογισμούς των υποχρεώσεων αποζημίωσης λόγω απαλλοτρίωσης

2.2. Άρση λόγω παρόδου «ευλόγου» χρόνου

Μετά την κατάργηση, με την παρ. 1, άρθρου 36 του ν.1337/83 (Α΄33) της «αυτοδίκαιας ανάκλησης» ρυμοτομικών απαλλοτριώσεων της παρ.2 , άρθρου 11 του Ν.Δ 797/1971(όπως συμπληρώθηκε το 1975), κρίθηκε νομολογιακά ότι «κάθε απαλλοτρίωση που δεν έχει συντελεσθεί μπορεί να παραμείνει σε ισχύ μόνο για εύλογο χρονικό διάστημα, η διάρκεια του οποίου υπόκειται στην κρίση του δικαστή». Ως «εύλογος» χρόνος καθιερώθηκε έκτοτε, η παρέλευση 8ετίας από της δημοσιεύσεως του Ρ.Σ, χωρίς να κινηθούν διαδικασίες εφαρμογής του σχεδίου για τη συντέλεση των απαλλοτριώσεων.

3. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΡΥΜΟΤΟΜΙΚΕΣ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΙΣ

Στις ρυμοτομικές απαλλοτριώσεις, δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις του ΚΑΑΑ, που προβλέπουν «εύλογο» χρόνο διατήρησης κηρυγμένης απαλλοτρίωσης, μετά την παρέλευση του οποίου η απαλλοτρίωση ανακαλείται υποχρεωτικά, ούτε επίσης απαγορεύεται νέα κήρυξη απαλλοτρίωσης προ της παρέλευσης 6μήνου από την άρση ή την ανάκλησή της. Μετά την άρση ή την ανάκληση «κοινής» απαλλοτρίωσης το ακίνητο απελευθερώνεται υπέρ του ιδιοκτήτη του χωρίς η αρχή που την κήρυξε να έχει άλλη υποχρέωση πέραν της ανάγκης εξεύρεσης των πόρων για να την επανακηρύξει.

Αυτοδίκαιη ανάκληση ρυμοτομικών απαλλοτριώσεων, ορθά δεν προβλέπεται, καθώς η ανάκληση της πράξης κήρυξης της απαλλοτρίωσης δηλ. αυτού του ίδιου του εγκεκριμένου Ρ.Σ, επιφέρει συνέπειες και στους οικοδομήσιμους χώρους του, όπου από της εγκρίσεως έχουν δημιουργηθεί πλείστα εμπράγματα δικαιώματα από τρίτους (κατατμήσεις, μεταβιβάσεις, ανοικοδόμηση βάσει των όρων δόμησης του σχεδίου κ.ά). Μετά την άρση της ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης το ακίνητο δεν απελευθερώνεται υπέρ του ιδιοκτήτη του, αλλά περιέρχεται σε καθεστώς «πολεοδομικά αρρύθμιστο». Η Διοίκηση υποχρεούται, εντός ευλόγου χρόνου, να εξετάσει και να ρυθμίσει, με τροποποίηση του Ρ.Σ, το καθεστώς του και στο πλαίσιο της πράξης αυτής να κρίνει αν το ακίνητο πρέπει, για πολεοδομικούς λόγους, να τεθεί εκτός του Ρ.Σ ή να δεσμευθεί με την εκ νέου επιβολή της απαλλοτρίωσης ή να καταστεί οικοδομήσιμος χώρος, με τους γενικούς όρους δόμησης της περιοχής είτε, ενδεχομένως, με ειδικούς όρους δόμησης.

Συνεπώς η άρση ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης ή δέσμευσης δεν έχει τις ίδιες συνέπειες για το ακίνητο, όπως στις «κοινές» αναγκαστικές απαλλοτριώσεις για δημόσια ωφέλεια/σκοπό. Αν αυτές ανακληθούν ή αρθούν δεν υφίσταται καμιά εκκρεμότητα στο πολεοδομικό καθεστώς του ακινήτου. Αντίθετα, η άρση ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης , καθιστώντας το ακίνητο «πολεοδομικά αρρύθμιστο» απαιτεί την επίσπευση από τη διοίκηση διαδικασίας τροποποίησης του Ρ.Σ, για τη ρύθμισή του που απαιτείται ακόμα και στις περιπτώσεις τυπικής ανάκλησης του Ρ.Σ και «επαναφοράς» του ακινήτου στο πρότερο πολεοδομικό καθεστώς (εκτός σχεδίου).

4. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ

Η διαδικασία τροποποίησης του Ρ.Σ είναι διοικητική πράξη πολύπλοκη και σύνθετη που προϋποθέτει τη σύνταξη μελέτης, βάσει διερεύνησης των πραγματικών στοιχείων/πολεοδομικών συνθηκών κάθε περίπτωσης, την τήρηση διαδικασιών δημοσιότητας της πρότασης και γνωμοδοτήσεων των δήμων και, ενδεχομένως, άλλων φορέων (ΥΠΠΟΑ, Δασών, κ.ά). Σε περιπτώσεις κοινόχρηστων χώρων σε παραρεμάτια ή δασική ή γεωλογικά προβληματική περιοχή, απαιτείται η σύνταξη πρόσθετων ειδικών μελετών (όπως υδρολογική/υδραυλική, μελέτη οριοθέτησης του ρέματος, γεωλογική μελέτη κλπ), προκειμένου να τεκμηριωθεί η καταλληλότητα ή μη του ακινήτου για δόμηση. Επίσης διενεργείται έλεγχος των τίτλων ιδιοκτησίας του ακινήτου προκειμένου να τεκμηριωθεί ότι το ακίνητο δεν είναι δημόσιο ή δημοτικό, οπόταν θα προκρινόταν η διατήρησή του ως κοινόχρηστου ή κοινωφελούς χώρου για την εξυπηρέτηση των αναγκών της πόλης. Τέλος η έγκριση της τροποποίησης μπορεί να γίνει με Απόφαση (Περιφερειάρχη) ή, συνηθέστερα, με Προεδρικό Διάταγμα, η έκδοση του οποίου είναι χρονοβόρα.

Την τελευταία 25ετία, τα αιτήματα τροποποίησης των Ρ.Σ σε συμμόρφωση δικαστικών αποφάσεων άρσης ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης ή δέσμευσης διατηρηθείσας, πέραν του «εύλογου χρόνου», ανέρχονται σε χιλιάδες, δημιουργώντας «ασφυκτικό» φόρτο στις αρμόδιες υπηρεσίες που αδυνατούν να τον αντιμετωπίσουν. Εξίσου σημαντική είναι η αδυναμία των Δήμων, διοικητική και οικονομικού προγραμματισμού, για την έγκαιρη ανταπόκρισή τους στην προώθηση των τροποποιήσεων, με αποτέλεσμα , εκτός των αποζημιώσεων λόγω απαλλοτρίωσης, να συσσωρεύονται σε βάρος του Δημοσίου και άλλες αποζημιώσεις υπέρ των ιδιοκτητών που, λόγω των διοικητικών καθυστερήσεων, συνεχίζουν να «εμποδίζονται» στην ελεύθερη αξιοποίηση της ιδιοκτησίας τους χωρίς να αποζημιώνονται.

Οι παραπάνω συνθήκες, συνέτειναν ώστε τα τελευταία χρόνια οι περισσότεροι από τους κοινόχρηστους ή κοινωφελείς χώρους να αποχαρακτηρίζονται και να μετατρέπονται σε οικοδομήσιμους, χωρίς ταυτόχρονα να αντικαθίστανται από άλλους «ισοδύναμης» επιφάνειας, εξέλιξη που επιβαρύνει το αστικό περιβάλλον, όταν μάλιστα σήμερα, εφαρμόζεται ο 5ος κατά σειρά νόμος για την «τακτοποίηση» αυθαιρέτων και υπολογίζεται ότι 1,87 εκατ. δηλώσεις υπερβάσεων δόμησης, έχουν «τακτοποιηθεί» για 30 τουλάχιστον χρόνια κυρίως στις αστικές περιοχές .Στο πλαίσιο αυτό είναι προφανής η κρισιμότητα εξασφάλισης κάθε κ.χ που κινδυνεύει να χαθεί. Το άρθρο 32 του ν. 4067/2012 , αν και συστηματοποίησε τις διατάξεις τροποποιήσεων των Ρ.Σ λόγω άρσης, φαίνεται ότι δεν επαρκεί. Απαιτείται να ρυθμιστούν και άλλα θέματα όπως:

1η. Ο έλεγχος στο πρώτο στάδιο προσφυγής στο δικαστήριο του ιδιοκτησιακού δικαιώματος, ώστε η απόφαση βεβαίωσης άρσης να εκδίδεται για τον «πραγματικό» και όχι «φερόμενο» ιδιοκτήτη.

2η. Η «επικαιροποίηση» των διατάξεων εφαρμογής στα «παλιά» Ρ.Σ, με αναλογισμό
υποχρεώσεων κλπ, στις περιπτώσεις που έχει παρέλθει 15ετία από την έγκρισή τους όταν, κατά κανόνα, έχουν ουσιωδώς διαφοροποιηθεί οι πραγματικές συνθήκες στην περιοχή του ρυμοτομούμενου. Οι περισσότεροι νέοι παρόδιοι υπόχρεοι (ιδιοκτήτες αυτοτελών διηρημένων ιδιοκτησιών αντί του αρχικού ιδιοκτήτη γης) και η επελθούσα αύξηση των αξιών, συνιστούν ουσιώδεις διαφοροποιήσεις, καθιστώντας τη διαδικασία χρονοβόρα και τις υποχρεώσεις οικονομικά «επαχθείς». Η διαδικασία απαλλοτρίωσης κ.χ σε αστικοποιημένες συνθήκες, με διατάξεις που είναι «κατάλληλες» για συνθήκες αδόμητων γηπέδων και στο χρόνο ένταξής τους σε Ρ.Σ, αποδεικνύεται συνήθως ατελέσφορη. Καταλληλότερο είναι το σύστημα κατανομής των υποχρεώσεων αποζημίωσης σε περισσότερες ιδιοκτησίες, όπως προβλέφτηκε στα άρθρα 16 του ν.2508/1997 και 33 του ν.4067/2012, τα οποία όμως δεν εφαρμόστηκαν μέχρι σήμερα, αφού κανένας Δήμος δεν πήρε σχετική πρωτοβουλία έστω πιλοτικής εφαρμογής .

3η. Η επίσπευση των διαδικασιών κήρυξης και συντέλεσης της αρθείσας ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης, μετά την εκ νέου επιβολή της ( όπως ενδεικτικά κήρυξης «κοινής» απαλλοτρίωσης του «πολεοδομικά αρρύθμιστου» και συντέλεσης με την παρακατάθεση της «προσήκουσας» αποζημίωσης, διατηρούμενου του δικαιώματος διεκδίκησης δικαστικά αποκλειστικά μόνον επιπλέον χρηματικής αποζημίωσης).

5. ΕΞΙΣΟΡΡΟΠΗΣΗ «ΑΠΩΛΕΙΑΣ» ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΩΝ ΧΩΡΩΝ

5.1. Εισφορές άρθρου 20 ν.2508/1997

Όταν, μετά την άρση απαλλοτρίωσης, προκρίνεται ο αποχαρακτηρισμός του κ.χ το ρυμοτομούμενο καθίσταται οικοδομήσιμο. Το 2003, εφαρμόστηκε στα «πολεοδομικά αρρύθμιστα» ακίνητα υποχρέωση εισφοράς γης ανάλογη της υποχρέωσης των ιδιοκτητών για τη δημιουργία των κ.χ και κ.φ χώρων, όπως όρισε το άρθρο 24 Συντ./ 1975 «…είτε σε περιοχές που για πρώτη φορά …… είτε σε ήδη αναπτυγμένες οικιστικά περιοχές κατόπιν αιτιολογίας» και όπως εξειδικεύτηκε στην παρ. ε του άρθρου 20 του ν.2508/1997. Η υποχρέωση είναι εύλογη και τεχνικά ευκολότερα εφαρμόσιμη, με την πράξη τροποποίησης του Ρ.Σ αντί με την εφαρμογή των διατάξεων «αναλογισμού» υποχρεώσεων. Η διατιθέμενη εισφορά ως κοινόχρηστη «λωρίδα» στο πρόσωπο κατά κανόνα του οικοπέδου είναι επωφελής για το «αποχαρακτηριζόμενο» ακίνητο και ταυτόχρονα έχει πολλαπλασιαστικά οφέλη στη βελτίωση του μικροκλίματος σε πυκνοδομημένες περιοχές, όπως δέχεται η σύγχρονη θεωρία του αστικού σχεδιασμού (πάρκα τσέπης, αστικός βελονισμός). Η εισφορά εφαρμόστηκε και σε ακίνητα που είχαν καθοριστεί ως κοινόχρηστοι χώροι από τροποποίηση του αρχικού Ρ.Σ καθώς και σε ακίνητα που είχαν καθοριστεί ως κοινωφελείς χώροι, από το 2012 μέχρι το 2014, ενώ ταυτόχρονα περιορίστηκαν, γενικά, τα ποσοστά υποχρεώσεων εισφορών γης στις αστικές περιοχές και, ειδικά στα ρυμοτομούμενα που αποχαρακτηρίζονται, το ποσοστό περιορίστηκε περαιτέρω στο ήμισυ (50%) του προβλεπόμενου.

Οι παραπάνω μειώσεις, προφανώς «ανακουφίζουν» βάρη της αστικής ιδιοκτησίας, όμως, αυξάνοντας τη δόμηση και μειώνοντας το ποσοστό των κοινόχρηστων χώρων στο σύνολο της επιφάνειας του Ρ.Σ., λειτουργούν ευθέως ως παράγοντες υποβάθμισης του αστικού περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής.

5.2. Αξιοποίηση άρθρου 10 του ν.4067/2012 (ΝΟΚ)

Στην παρ. 7 του άρθρου 10 του ν.4067/2012 ( Α΄79 ), προβλέπεται ότι κατά την τροποποίηση του Ρ.Σ είναι δυνατή η ενοποίηση (χωρίς να θίγονται δικαιώματα κυριότητας) τμημάτων ακάλυπτων χώρων ακινήτων σε Ο.Τ και απόδοσή τους στη χρήση όλων των κατοίκων του τετραγώνου ή και η σύνδεση αυτών, με το δίκτυο κοινόχρηστων της πόλης έναντι αύξησης μέχρι και 20% της δόμησης, των ακινήτων που συμμετέχουν σε αυτό τον «ανασχεδιασμό» . Η τροποποίηση του Ρ.Σ υπό το πρίσμα των δυνατοτήτων της διάταξης αυτής, επιτυγχάνει αφενός την «απόδοση» οικοδομήσιμου χώρου (οικοπέδου) στο δικαιούχο λόγω άρσης και αφετέρου την «εξισορρόπηση» της μείωσης του κ.χ , με τη δημιουργία νέων ελεύθερων χώρων, μέσω «ανασχεδιασμού» όλης της έκτασης του Ο.Τ, όπου βρίσκεται το «αποχαρακτηριζόμενο» ακίνητο.

Η αντιμετώπιση της τροποποίησης του Ρ.Σ μόνο στο ακίνητο της δικαστικής απόφασης άρσης, περιορίζει σημαντικά την ορθολογική πολεοδομική οργάνωση του Ο.Τ, ως «κυττάρου» του πολεοδομικού ιστού ενώ η υιοθέτηση περιβαλλοντικών και πολεοδομικών κριτηρίων για το βιώσιμο «ανασχεδιασμό» του, σε συνάρτηση με το κοινόχρηστο – δημόσιο δίκτυο της πόλης, προωθεί την «αναζωογόνηση» του αστικού περιβάλλοντος σε τοπικό επίπεδο και ως ολοκληρωμένη χωρική επέμβαση μπορεί να ενταχθεί σε ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα δράσεων για τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη (Αστική Αντζέντα της Ε.Ε , Σύμφωνο του Άμστερνταμ 2016) .

6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ – ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η χρόνια αδυναμία αποζημίωσης και υλοποίησης των κοινόχρηστων χώρων των Ρ.Σ και η ανάγκη επαύξησής τους για τη βιωσιμότητα και αναζωογόνηση του αστικού περιβάλλοντος υποδεικνύουν την αναγκαιότητα αλλαγών στο θεσμικό πλαίσιο που διέπει τη συντέλεση ρυμοτομικών απαλλοτριώσεων που έχουν αρθεί, για την επιτάχυνση αποζημίωσης των δικαιούχων και εξασφάλισης των προβλεπόμενων κ.χ, στη διάθεση μεγαλύτερου ποσοστού πόρων ειδικών εισφορών αυθαιρέτων για την απαλλοτρίωση των χώρων (κοινόχρηστα και κοινωφελή) που κινδυνεύουν να «χαθούν» και στην αντιμετώπιση της τροποποίησης του Ρ.Σ μετά την άρση απαλλοτρίωσης, ως ολοκληρωμένης παρέμβασης αστικού «ανασχεδιασμού» του ιδιωτικού και του δημόσιου χώρου της πόλης αφενός για την εξισορρόπηση της «ζημιάς» λόγω αποχαρακτηρισμού κοινόχρηστων χώρων και αφετέρου για την αξιοποίηση ευρωπαϊκών πόρων προγραμμάτων της Αστικής Αντζέντας ΕΕ.

Βιβλιογραφία
1. Α. Αραβαντινός, Πολεοδομικός Σχεδιασμός: για μια βιώσιμη ανάπτυξη του αστικού χώρου, Συμμετρία , Αθήνα 2007.
2. Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΙΤΑ), Το αστικό πράσινο και η διαχείρισή του από τους ΟΤΑ, Ομάδα εργασίας : Κ. Κασσιός, Β. Ζαμπάζα, Π. Μακρή, Γ. Παναγοπούλου, Δ. Κυριακάκης , επ. υπεύθ. Δ. Μέλισσας, Αθήνα 2009.
3. Ιωάννου Β., Σερράος Κ., Το παρόν και το μέλλον του ελληνικού αστικού τοπίου, στο Αειχώρος , Π.Ε Θεσσαλίας Τ 6/2007.
4. Κουδούνη Α., «Θεσμοί και Πολεοδομικοί Μηχανισμοί Αστικών Αναπλάσεων» , «Τροποποίηση Ρ.Σ / άρση ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης», εισηγήσεις σε Σεμινάρια του ΕΚΔΔΑ/ΙΝΕΠ , Αθήνα 2017.
5. WWF Ελλάς, Οδηγός για το Περιβάλλον – Πράσινο και ελεύθεροι χώροι στην πόλη, Ν. Μπελαβίλας, Φ. Βαταβάλη , Αθήνα 2009.
Δικτυακές πηγές
1. http://urbact.eu/%CE%B7-%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B1%CF%84%CE%B6%CE%AD%CE%BD%CF%84%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CE%B5 (πρόσβαση 11/11/2018)
2. http://www.realestatenews.gr/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=69&Itemid=153 (πρόσβαση στις 9/11/2018)
3. http://www.polis2.thisisathens.org/aksones/geitonia/ (πρόσβαση στις 11/11/2018)
4. www.nomosphysis.org.gr , (πρόσβαση στις 20/10/2018 και 10/11/2018)
5. http://kalyterizoi.gr/sites/kalyterizoi.gr/files/upload/odigos_astikoprasino.pdf (πρόσβαση 9/11/2018)

Comments are closed