Ένα σχολείο για την Γκάνα

Ένα σχολείο για την Γκάνα

9

 

“People are the basis of every piece of work.”

Francis Kéré

 

Των:

Λήδα Λιούπη [πτυχιούχος (Νοέμβριος 2016) αρχιτέκτων μηχανικός ΑΠΘ] και Παναγιώτα Στεργιοπούλου [τελειόφοιτη αρχιτέκτων μηχανικός ΑΠΘ]

 

 

Το άρθρο αναφέρεται στον σχεδιασμό και την κατασκευή μιας σχολικής αίθουσας, τμήμα ενός σχολικού συγκροτήματος σε ένα αγροτικό χωριό στην Γκάνα, από τις Λήδα Λιούπη και την Παναγιώτα Στεργιοπούλου. Το project διακρίθηκε στον Διεθνή Διαγωνισμό: 4th EARTH ARCHITECTURE COMPETITION –  School for Ghana, που διεξήχθη από την Nka Foundation. Συνολικά δόθηκαν τρία βραβεία και πέντε τιμητικές αναφορές. Ανάμεσα σε 130 συμμετοχές, η πρόταση διακρίθηκε με την δεύτερη τιμητική αναφορά και εν συνεχεία έγινε η πρόταση από την Nka Foundation να κατασκευαστεί.

σκοπός

Το έργο θα πραγματοποιηθεί από την 1η Ιουλίου έως τις 23 Σεπτεμβρίου του 2017 στο χωριό Abetenim που απέχει 40χλμ. από την πόλη Κουμάσι, στην Γκάνα. Το αγροτικό χωριό χαρακτηρίζεται από την έλλειψη βασικών υποδομών, καθώς δεν υπάρχει τοπικό σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το μεγάλο ποσοστό των νέων ανθρώπων, που απαρτίζουν τόσο την κοινότητα του Abetenim όσο και των γύρω αγροτικών περιοχών, θα πρέπει να διανύει απαγορευμένες αποστάσεις με τα πόδια για να έχει πρόσβαση στα λίγα σχολεία που υπάρχουν. Επιπλέον, όσοι δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τα οικοτροφεία, καταλήγουν να εγκαταλείψουν την εκπαίδευση και, την ίδια στιγμή, τα όνειρά τους. Ο αναλφαβητισμός, όμως, δεν αποτελεί λύση. Με την οικοδόμηση ενός τοπικού σχολείου δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τα παιδιά του χωριού και των γύρω κοινοτήτων θα μπορέσουν να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους. Βασική επιδίωξη της σχεδιαστικής μας λύσης ήταν να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες της τοπικής κοινότητας.

 

κεντρική ιδέα | κατασκευή

Η αρχιτεκτονική πρόταση της σχολικής αίθουσας συνάδει με το «πνεύμα του τόπου» μέσα από τη χρήση περιβαλλοντικών πρακτικών, τη δόμηση με τοπικά και ανακυκλώσιμα υλικά, τον σχεδιασμό με παραδοσιακές αλλά και σύγχρονες κατασκευαστικές τεχνικές που μπορούν εύκολα να διδαχθούν στην τοπική κοινότητα και την ενσωμάτωση των πολιτισμικών στοιχείων της περιοχής. Αυτοί οι σχεδιαστικοί στόχοι συνδυάστηκαν με την οικονομική προσιτότητα της κατασκευής ώστε ο προϋπολογισμός να ανταποκρίνεται στις συνθήκες υλοποίησης του έργου.

 

“I think that giving value to traditional building techniques

is the way we can unite tradition and modernity.”

Francis Kéré

 

Η πρόταση περιλαμβάνει ένα cluster δέκα σχολικών αιθουσών γύρω από μια κεντρική αυλή (εικ. 1) —στοιχείο εμπνευσμένο από την αρχιτεκτονική των κατοικιών της περιοχής. Η μορφολογία της σχολικής αίθουσας, που ακολουθεί τις παραδοσιακές μορφές (εικ. 2) και τον προσανατολισμό (στο Νότο η μεγάλη πλευρά) κτηρίων των Ασάντι (Asante Traditional Buildings), σε συνδυασμό με τα ανοίγματα και τη υπερυψωμένη στέγη (stack ventilation) επιτρέπει τον μέγιστο αερισμό και ανταποκρίνεται πλήρως στο ζεστό και υγρό κλίμα της περιοχής (εικ. 3). Επιπλέον,  το κεντρικό τμήμα της μορφής, όπου γίνεται η σύνδεση των δυο αιθουσών καθώς και η πρόσβαση σε αυτές, είναι μεγαλύτερο και πιο ΄ανοιχτό΄ (αποτελείται εξ΄ ολοκλήρου από μπαμπού που ανοίγουν) επιτρέποντας τη δημιουργία αξόνων αερισμού (cross ventilation) και επικοινωνίας με τις αντίστοιχες απέναντι αίθουσες του cluster, ενώ ταυτόχρονα προάγει και την ενοποίηση της αίθουσας με τον περιβάλλον χώρο.

Κάθε αίθουσα είναι χωρητικότητας 40 μαθητών και λόγω περιορισμένων οικονομικών πόρων κάθε αίθουσα είναι 40m2 (εικ. 4) Έτσι, δημιουργήσαμε δύο φωτεινούς τοίχους(από γυάλινα μπουκάλια), στη μικρή πλευρά της αίθουσας (ανατολικός-δυτικός τοίχος). Το φως εξαϋλώνει το πάχος —την ογκηρότητα—των τοίχων και δίνεται η αίσθηση ότι ο εσωτερικός χώρος της αίθουσας είναι μεγαλύτερος (εικ. 5).

Οι κατασκευές της περιοχής, ως επί το πλείστον κατοικίες, είναι ευτελείς και χρησιμοποιούν ως βασικό υλικό το πηλώδες χώμα (εικ. 6). Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν στην πρότασή μας είναι το πηλώδες χώμα της περιοχής, μπαμπού και τοπικό ξύλο από το δάσος που περικλείει το χωριό, φύλλα κυματοειδούς τιτανιούχου ψευδάργυρου για την κάλυψη της στέγης που χρησιμοποιούνται λόγω της ανθεκτικότητάς τους στις πολλές βροχές (συλλογή βρόχινου νερού) και για λόγους οικονομίας και ανακυκλώσιμα υλικά όπως πλαστικά και γυάλινα μπουκάλια. Από τη μία, η χρήση των τοπικών υλικών και τεχνικών δόμησης εξασφαλίζει την βιωσιμότητα της κατασκευής και από την άλλη η ενσωμάτωση των ανακυκλώσιμων υλικών προσδίδει νέες καινοτόμες πιο ανθεκτικές λύσεις.

Η περιβαλλοντική βιωσιμότητα, η λειτουργικότητα και η υψηλή αισθητική δημιούργησαν μια μοναδική σχολική αίθουσα.

 

τεχνικά χαρακτηριστικά

Η θεμελίωση —45εκ. κάτω από το έδαφος και 60εκ. πάνω από το έδαφος (λόγω των πολλών και έντονων βροχοπτώσεων)— γίνεται από πέτρες και το εσωτερικό έδαφος της αίθουσας από συμπιεσμένο πηλώδες χώμα με μία επίστρωση 1.5cm από μίγμα χώματος με τσιμέντο για την αδιαβροχοποίησή του.

Λαμβάνοντας υπόψη την επίτευξη της οικονομίας της κατασκευής, την αναγκαία μείωση των πρώτων υλών και της πραγματικότητας του αιώνα μας που μετατρέπει τα σκουπίδια στον μοναδικό συνεχώς αυξανόμενο πόρο του πλανήτη καταλήξαμε στην bottlebrick τεχνική” για την δόμηση των τοίχων (πάχος 25εκ.) της σχολικής αίθουσας. Είναι μια εύκολα οικοδομήσιμη τεχνική που συνδυάζει το πηλώδες χώμα με τα πλαστικά ή/και τα γυάλινα μπουκάλια και προσφέρει μια πραγματικά ισχυρή δομή, αντισεισμική και μεγάλης θερμοχωρητικότητας. Επιπλέον, είναι γρήγορη αφού δεν χρειάζεται να περιμένουμε να στεγνώσει η μια ζώνη για να συνεχίσουμε στην επόμενη (όπως γίνεται στην τεχνική rammed earth) και φυσικά είναι πολύ εύκολη να την μάθει και να την πραγματοποιήσει οποιοσδήποτε. Με αυτόν τον τρόπο, ακόμα και τα παιδιά θα μπορέσουν να συμμετέχουν στην κατασκευή του δικού τους σχολείου (οικειοποίηση).

Χρησιμοποιήσαμε κυρίως πλαστικά μπουκάλια γεμισμένα με χώμα, αφού είναι περισσότερα και βρίσκονται σε όλες τις περιοχές. Τα γυάλινα μπουκάλια χρησιμοποιούνται κυρίως σε παραδοσιακούς σχηματισμούς (μοτίβα) επιτρέποντας το φως να διαπεράσει τους τοίχους (εικ. 7).

Ο σκελετός της στέγης, τα ανοίγματα και διάτρητη ζώνη που επιτρέπει τον επαρκή αερισμό, ανάμεσα από το ανώτατο όριο των τοίχων και την βάση της στέγης, είναι από μπαμπού και τοπικό ξύλο τα οποία βρίσκονται στο δάσος που περικλείει το χωριό (εικ. 8).

 

“For me, sustainability is a synonym for beauty: a building that is harmonious in its design, structure, technique and use of materials, as well as with the location, the environment, the user, the socio-cultural context. This, for me, is what defines its sustainable and aesthetic value.”

Anna Heringer

Υλοποίηση | προκλήσεις και δυσκολίες

Το έργο θα πραγματοποιηθεί από τη συνεργασία της σχεδιαστικής ομάδας, των εθελοντών και της τοπικής κοινότητας με τη μορφή workshop και θα χρηματοδοτηθεί από την συμμετοχή των εθελοντών (30 εθελοντές). Ωστόσο,  προσπαθούμε να μειώσουμε το κόστος συμμετοχής των εθελοντών μέσω fundraising καμπάνιες, αναζήτηση χορηγιών και διοργάνωση εκδηλώσεων οικονομικής ενίσχυσης.

Από την πραγμάτωση αυτού του έργου ανθρωπιστικής και οικολογικής αρχιτεκτονικής, οι συμμετέχοντες θα αποκτήσουν πρακτική κατασκευαστική εμπειρία σε παραδοσιακές – σύγχρονες τεχνικές και θα εξοικειωθούν με την χειρωνακτική εργασία. Ταυτόχρονα θα έρθουν σε επαφή με την τοπική κοινότητα και κουλτούρα, τόσο μέσω της κατασκευής όσο και μέσω παράλληλων δραστηριοτήτων.

Η δημιουργία μιας ομάδας από εθελοντές και την τοπική κοινότητα για την κατασκευή της σχολικής αίθουσας αποτελεί μια πρόκληση, τόσο σχετικά με την πρακτική πραγματοποίηση-κατασκευή του έργου, τον συντονισμό και την μεταφορά της γνώσης σε ανειδίκευτο εργατικό δυναμικό, όσο και του στόχου που έχουμε θέσει, το έργο αυτό να συνεχιστεί αφού φύγουμε εμείς από εκεί, από την ίδια την κοινότητα.

Για περισσότερες πληροφορίες για το Workshop https://schoolghana.wordpress.com

Comments are closed