Οι περιπέτειες της βιώσιμης αστικής ανάπλασης στις Ελληνικές πόλεις

της Κυριακής Πετρίδου, αρχιτέκτονα MSc

Πριν από μερικές μέρες ανακοινώθηκε από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας ότι, η διαδικασία των βιώσιμων αστικών αναπλάσεων, εκτός από την Μητροπολιτική Ενότητα Θεσσαλονίκης, προχωρά και στους δήμους των υπόλοιπων περιφερειακών ενοτήτων της Κεντρικής Μακεδονίας, προκειμένου να δώσουν «ανάσα» σε δήμους και υποβαθμισμένες περιοχές, που αντιμετωπίζουν παθογένειες του παρελθόντος. Οι ανακοινώσεις αυτές δημιουργούν φυσικά θετικές εντυπώσεις και ακούγονται ευχάριστα στα αυτιά των πολιτών. Μόνο που εκτός από ευχάριστες ακούγονται επίσης και πολύ… γνωστές! Τις έχουμε ακούσει πολλές φορές και με διάφορες αφορμές, από Δημάρχους, Περιφερειάρχες, Υπουργούς. Και ενώ η ακοή μας ευαρεστείται η όραση μας υποφέρει καθώς, έως τώρα, ελάχιστα έχουμε δει να πραγματοποιούνται από τα εξαγγελλόμενα.

Έχουν πραγματοποιηθεί βέβαια στην πόλη μας και σε αρκετές άλλες πόλεις, διάφορες παρεμβάσεις ανάπλασης, με τις οποίες χαιρόμαστε για λίγο καιρό, για να διαπιστώσουμε κάποια στιγμή ότι τις κατάπιε το γκρίζο της πόλης. Γιατί; Πρώτον, επειδή δεν συντηρούνται σχεδόν ποτέ. Ολοκληρώνεται ένα έργο και περιμένουμε από αυτό να αυτοσυντηρηθεί! Δεύτερον και κυριότερο τα έργα αυτά είναι σημειακά, δεν συνδέονται μεταξύ τους και δεν προκύπτουν από κάποιο συνολικό σχεδιασμό αναπλάσεων με συγκεκριμένους στόχους και στοχευμένες παρεμβάσεις για τη λειτουργία τους και τη συμβολή τους στην ανάπτυξη της πόλης.

Πρόσφατα χαρακτηριστικά παραδείγματα, που διαφημίστηκαν εκτενώς από το Δήμο Θεσσαλονίκης, αποτελούν η βιοκλιματική ανάπλαση της Πλατείας Χρηματιστηρίου και των γύρω οικοδομικών τετραγώνων και η πεζοδρόμηση τμήματος της οδού Αγίας Σοφίας. Θετικό το αποτέλεσμα, όμως στο πλαίσιο ποιού συνολικού προγραμματισμού και σχεδιασμού βιοκλιματικής ανάπλασης των δημόσιων υπαίθριων χώρων της πόλης ανήκουν; Γιατί από μόνο του το έργο της Πλατείας Χρηματιστηρίου μηδαμινή βιοκλιματική συνεισφορά στην πόλη μπορεί να προσφέρει, όσο για την τοπική βελτίωση, οι πίδακες νερού και οι ανεμιστήρες (για όσο συνεχίσουν να λειτουργούν), ελάχιστα περισσότερα μπορούν να προσφέρουν από τους ανεμιστήρες μιας απλής καφετερίας.




ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ (www.typosthes.gr)

Το τμήμα της οδού Αγίας Σοφίας που πεζοδρομήθηκε, δεν έχει ακόμη γεμίσει τραπεζοκαθίσματα, αλλά συν τω χρόνω θα γίνει και αυτό, όπως έγινε και με την Πλατεία Αριστοτέλους και τη Δ. Γούναρη, διότι σε τι άλλο εξυπηρετούν οι πεζοδρομήσεις αυτών των κάθετων προς τη θάλασσα αξόνων, αφού ούτε συνδέονται μεταξύ τους λειτουργικά ή αντιληπτικά, ούτε ανήκουν σε κάποιο δίκτυο πεζοδρόμων του ιστορικού κέντρου;

Εδώ και δεκαετίες η πλειοψηφία των πόλεων στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο, βασίζουν την ανάπτυξη τους και τις παρεμβάσεις που απαιτούνται για την εξασφαλίσουν, σε  προγράμματα ολοκληρωμένου σχεδιασμού (τα περίφημα και εξωτικά για εμάς masterplan!). Τα σχέδια αυτά περιλαμβάνουν πάντοτε τους στόχους και τις πολιτικές των κρατικών και δημοτικών αρχών, που θα καθοδηγήσουν την βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη ομαλή αστική ανάπτυξη, την οικονομική ευημερία, τη βελτίωση της ζωής και του περιβάλλοντος των πόλεων, την συμβατότητα και συνέχεια των χρήσεων, την πολιτιστική ταυτότητα και την βιωσιμότητα των υποδομών τους. Όλα τα δημόσια και ιδιωτικά έργα πραγματοποιούνται στο πλαίσιο και υποχρεούνται να ακολουθούν τους κανόνες του εκάστοτε προγράμματος, τους στόχους του οποίου καλούνται να υλοποιήσουν. Τα σχέδια αυτά δεν είναι ποτέ στατικά, ενέχουν ευελιξία και εργαλεία που εξασφαλίζουν την ανταπόκριση τους στις μεταβαλλόμενες οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνθήκες, κατά τη διάρκεια της περιόδου προγραμματισμού.


LONDON –« CITY IN THE EAST» MASTERPLAN (www.wharf.co.uk)

Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε γιατί στην ελληνική πραγματικότητα, είναι από δύσκολο έως αδύνατο να ακολουθήσουμε το παραπάνω μοντέλο. Τα masterplan δεν είναι ούτε χωροταξικά σχέδια ούτε έχουν καμία σχέση με τα ΓΠΣ. Τόσο η διαδικασία παραγωγής τους όσο και η διαχείριση, η επικαιροποίηση και η παρακολούθηση της εφαρμογή τους, είναι αρμοδιότητα ενός μόνο φορέα (συνήθως της Δημοτικής Αρχής), που συγκεντρώνει δεδομένα και απόψεις από όλους τους άλλους εμπλεκόμενους, συμπεριλαμβανομένων και των πολιτών. Την τελευταία μάλιστα δεκαετία πολλές Ευρωπαϊκές πόλεις όχι μόνο επικαιροποίησαν με τα νέα δεδομένα τα προγράμματα τους, αλλά ενσωμάτωσαν σε αυτά και μελλοντικές παραμέτρους και προβλέψεις, όπως η κλιματική αλλαγή.




MASTERPLAN ΝΕΡΟΠΟΝΤΗΣ ΤΗΣ ΚΟΠΕΝΓΧΑΓΗΣ (http://foresternetwork.com)

Όλα τα παραπάνω για την ελληνική γραφειοκρατία και νομοθεσία, είναι άγνωστες και ίσως και επικίνδυνες έννοιες και κάθε απόπειρα εφαρμογή τους αποτελεί ανεξερεύνητο πεδίο γεμάτο ανυπέρβλητα εμπόδια και θανατηφόρες παγίδες, που μόνο ένας Ιντιάνα Τζόουνς σε συνεργασία με έναν Μαγκάϊβερ, θα μπορούσαν να φέρουν εις πέρας – και πάλι δεν είναι και τόσο πιθανό!! Το μυθικών διαστάσεων τέρας της ελληνικής δημόσιας διοίκησης καταπίνει τα πάντα και τους πάντες, ακόμη και αυτούς που το υπηρετούν.

Μια φορά κι έναν καιρό, υπήρχε ο Οργανισμός Ρυθμιστικού με αντικείμενο τη χωροταξική και πολεοδομική οργάνωση της περιοχής της Θεσσαλονίκης και την προστασία και αναβάθμιση του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος της. Πιστέψαμε για λίγο ότι θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ενοποιητικό και συντονιστικό όργανο μεταξύ των διαφορετικών επιπέδων διοίκησης και των κέντρων λήψης των πολιτικών αποφάσεων για το σχεδιασμό και την υλοποίηση των έργων. Πολύ σύντομα όμως και για λόγους πολιτικούς βεβαίως – βεβαίως, η λειτουργία του υποβαθμίστηκε, οδηγήθηκε σε αδράνεια και προσφάτως καταργήθηκε!

Η μεγάλη ευκαιρία που δόθηκε στην πόλη μας κατά τη διάρκεια της ανακήρυξης της σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 1997, για την εκπόνηση ενός συνολικού και ολοκληρωμένου σχεδίου παρεμβάσεων και έργων, καταποντίστηκε παταγωδώς μέσα σε έναν κυκεώνα μικρών έργων και μελετών χωρίς συνοχή, χωρίς κανένα διακριτό στόχο για την πόλη, με απευθείας αναθέσεις μελετών και έργων, υποτυπώδη αξιολόγηση και βασικό σκοπό «να μοιραστούν τα χρήματα για δουλέψουν τα τεχνικά γραφεία της πόλης». Ακόμη και οι Αρχαιολογικοί Περίπατοι σχεδιάστηκαν μεμονωμένα, χωρίς καμία λειτουργική και αισθητική σύνδεση μεταξύ τους και με αόριστους στόχους, ως προς την προσφορά τους στην ανάδειξη της πόλης. Αξίζει σε αυτό το σημείο να σημειωθεί ότι το ογκώδες αρχείο των μελετών της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, είναι άγνωστο που βρίσκεται!!






ΜΕΛΕΤΕΣ ΤΟΥ ΟΠΠΘ ’97 ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΥΤΙΚΟ, ΚΕΝΤΡΙΚΟ & ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΠΑΤΟ

Παρόλα αυτά και για να κλείσουμε με πρόσημο θετικό, δεν ξεχνάμε ότι σε αυτή την πόλη υλοποιήθηκε και ένα έργο με βάση ένα συνολικό σχέδιο, ένα masterplan!.. τοπικού χαρακτήρα έστω, που όμως εύκολα μπορεί να ενταχθεί σε ένα συνολικό για την πόλη σχεδιασμό. Πρόκειται φυσικά για τη Νέα Παραλία (με τον Μάκη Νικηφορίδη και τον Bernard Cuomo στους ρόλους του Ιντιάνα Τζόουνς και του Μαγκάϊβερ!), πολυβραβευμένη και πολυαγαπημένη από τους κατοίκους όλης της Θεσσαλονίκης, αποδεικνύει με την επιτυχία της του «λόγου το αληθές» σχετικά με τον ολοκληρωμένο σχεδιασμό.  Μια μοναδική στιγμή υπέρβασης της Δημοτικής Αρχής της πόλης μας, η οποία ευχόμαστε και ελπίζουμε να μην παραμείνει μοναδική!


ΟΙ «ΟΜΠΡΕΛΕΣ» ΤΟΥ Γ. ΖΟΓΓΟΛΟΠΟΥΛΟΥ ΕΝΤΑΓΜΕΝΕΣ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΠΑΡΑΛΙΑΣ
ΤΕΙΝΟΥΝ ΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΟΥΝ ΤΟ ΝΕΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ  (http://www.kathimerini.gr)

Comments are closed