Β. Τσακαλίδου, Α. Παπαδοπούλου, Ε. Δισλή
Περίληψη
Η πόλη, σήμερα, έχει μετασχηματιστεί σε ένα πολύπλοκο σύστημα ιδιωτικών και δημόσιων χώρων, το οποίο ο καθένας μας βιώνει καθημερινά με διαφορετικό τρόπο, σε ιδιαίτερα έντονους ρυθμούς. Η νέα εποχή, ωστόσο, μας βρίσκει τις περισσότερες ώρες της ημέρας μπροστά από οθόνες κάθε μεγέθους, σε απομόνωση, αποπλανημένους από την απέραντη ψηφιακή σφαίρα, γεγονός που εγείρει ερωτήματα σχετικά με τη δημόσια ζωή μέσα στην πόλη και την υγεία γενικότερα. Στην ίδια πόλη, όμως, υπάρχουν πολλές πόλεις και πολλές πραγματικότητες. Και όσο περισσότερο ζει κανείς την πόλη, τόσο περισσότερο συνειδητοποιεί ότι δεν την γνωρίζει. Κάθε φορά, ενδέχεται να ανακαλύψει άγνωστες πτυχές της που αποκαλύπτουν ένα τελείως διαφορετικό πρόσωπο. Η παρούσα εισήγηση αναφέρεται σε μια άγνωστη, απαρατήρητη πλευρά της πόλης, που συντίθεται από το σύνολο των ακάλυπτων χώρων των οικοδομικών τετραγώνων. Σήμερα, οι περισσότεροι από αυτούς τους κρυμμένους ακάλυπτους χώρους καλύπτονται από άγρια βλάστηση, χωρίς να μαρτυρούν κάποια συγκεκριμένη χρήση. Το αδρανές αυτό ‘μεσοδιάστημα’ μεταξύ των κτιρίων βρίσκεται στο κρυμμένο κατώφλι του πιο προσωπικού μας καθημερινού χώρου -της κατοικίας. Απορροφά την αταξία και ανομοιογένεια των δομημένων όγκων που το περιβάλλουν, παρέχοντας έναν χώρο αναπνοής, έναν δυνητικό υποδοχέα της φύσης. Οι δυνατότητες αυτού του ιδιαίτερου χώρου αποτυπώνονται στην παρούσα έρευνα μέσα από ένα πειραματικό εργαστήριο και ένα παιχνίδι.
1 Το πλαίσιο της έρευνας
Στους ακάλυπτους γίνεται φανερή η απαξίωση ενός χώρου που ακροβατεί στα όρια δημόσιου και ιδιωτικού. Μέσα στους σιωπηλούς αυτούς χώρους μπορεί να αναδυθούν εν δυνάμει ισορροπίες, σχέσεις, εντάσεις, ψίθυροι.
_Ποια είναι η σχέση της αρχιτεκτονικής με τον ακάλυπτο; Έχει ως μοναδικό στόχο τον επαρκή ηλιασμό και αερισμό των οικοδομών;
_Τι συμβαίνει μέσα στον ακάλυπτο; Ποιος τον χρησιμοποιεί;
_Πόσο ευαίσθητο είναι αυτό το όριο; Και πόσο εύκολη η μετάβαση από έναν προσωπικό χώρο σε έναν συλλογικό;
_Τι θα άλλαζε αν ένας παρασκηνιακός -έως σήμερα- χώρος αποκτούσε πρωταρχικό ρόλο στην καθημερινή ζωή των κατοίκων του;
Αναζητούμε τη δημιουργία ενός νέου ‘τόπου’ σε ένα υφιστάμενο δομημένο σύνολο, μιας ενεργού βάσης, που δέχεται την ιστορία της πόλης και τις διαφορετικές ιστορίες των κατοίκων της που διασταυρώνονται σε αυτόν. Με τον τρόπο αυτόν, μπορεί να πυροδοτηθεί η αίσθηση του ‘ανήκειν’ μεταξύ των κατοίκων και να επαναπροσδιορισθεί η σχέση τους με τη φύση. Διερευνάται, με άλλα λόγια, ένας υβριδικός δημόσιος χώρος περιορισμένης πρόσβασης, τροφός πολλαπλών δράσεων καθημερινής ζωής, που έχει ως κυρίαρχο το φυσικό στοιχείο.
Εικόνα 1 Ένας πράσινος υποδοχέας, εν δυνάμει πυκνωτής καθημερινής ζωής.
Στο πλαίσιο αυτό, δημιουργήθηκε από τους 40.22.ARCHITECTS η ευρύτερη ερευνητική διεπιστημονική ομάδα Akalyptos SKG. Η έρευνά μας βρίσκεται σε εξέλιξη, έχοντας περάσει σταδιακά από τις φάσεις της διερεύνησης του θεωρητικού υπόβαθρου, την επιτόπια επίσκεψη, τη φωτογραφική αποτύπωση, την καταγραφή, την ανάλυση, την τυπολογία, τον σχεδιασμό εντοπισμένων case studies, την υλοποίηση και τη διάδοση των ευρημάτων. Μέρος της έρευνας, το θεωρητικό της υπόβαθρο και αντίστοιχα παραδείγματα από τον διεθνή χώρο παρουσιάστηκαν στο Διεθνές Συνέδριο Hybrid City Data to the People, στην Αθήνα (Papadopoulou, A., Tsakalidou, V. and Tsalikidis, I. 2015), με τον τίτλο «Η άγνωστη πόλη. Επαναστοχασμός στον ρόλο του “ακάλυπτου” στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης». Εκεί τονίστηκε, μεταξύ άλλων, η ανάγκη των ανθρώπων να επισκεφτούν ανοικτούς πράσινους χώρους, με τον Alexander να επισημαίνει πως όταν οι χώροι αυτοί βρίσκονται κοντά τότε οι άνθρωποι τους χρησιμοποιούν. Αν όμως βρίσκονται σε απόσταση μεγαλύτερη των 3 λεπτών με τα πόδια, τότε η απόσταση υπερνικά την επιθυμία, προτείνοντας ως λύση τη διασπορά μικρών πάρκων ώστε κάθε νοικοκυριό να απέχει μόλις 3 λεπτά από το κοντινότερο πάρκο (Alexander, Ch. et al, 1977). Αντίστοιχα, ο Jan Gehl, στο πιο πρόσφατο βιβλίο του ‘Η ζωή ανάμεσα στα κτίρια’ υποστηρίζει πως θα ήταν καλύτερα να κατασκευαστούν περισσότερα και μικρότερα πάρκα εκεί όπου οι άνθρωποι ζουν παρά ένα μεγάλο, θεωρώντας ότι η πρόσβαση στα μικρότερα πάρκα της γειτονιάς είναι ευκολότερη, ειδικά για τους ηλικιωμένους, χωρίς να απαιτείται η χρήση αυτοκινήτου. Ο Μέμος Φιλιππίδης, στο βιβλίο του ‘Η απουσία στην πόλη. Πέρα από το ωραίο – Απουσία(ς) αισθητική(ς)’, μιλώντας για τον ακάλυπτο, εύστοχα αναφέρεται στον συνδυασμό του παραδοσιακού αιθρίου με το πανόπτικον του Jeremy Bentham -στον συνδυασμό δηλαδή της περιμετρικής διάταξης γύρω από ένα κέντρο αναφοράς με πολλαπλές δυνατότητες θέασης (Φιλιππίδης, Μ. 1998). Πίσω από το περιμετρικό όριο του σιωπηλού ακάλυπτου, ωστόσο, η ζωή συνεχίζεται με διαφορετικούς ρυθμούς, στους πιο ιδιωτικούς χώρους της κατοικίας.
Τον Νοέμβριο του 2015 πραγματοποιήθηκε ένα εκπαιδευτικό εργαστήριο για νέους επαγγελματίες και φοιτητές αρχιτεκτονικής, γεωπονίας και αρχιτεκτονικής τοπίου, στο πλαίσιο της ΕCOWEEK, με θέμα τον σχεδιασμό ανάπλασης συγκεκριμένου ακάλυπτου χώρου στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Επισκεφτήκαμε με την ομάδα του εργαστηρίου τον πρώτο ακάλυπτο. Μέσα από την ανάλυση και τη χαρτογράφησή του -σύμφωνα με κριτήρια αντιληπτικά, οικολογικά, κοινωνικο-οικονομικά- διαφάνηκαν χαρακτηριστικά όπως η έλλειψη συνοχής και σχεδιασμού, η πολυπλοκότητα της γεωμετρίας, η ασυμμετρία, η ασυνέχεια και έλλειψη σύνδεσης με τις γύρω λειτουργίες, με τον δρόμο και τον αστικό ιστό γενικότερα, οι υψομετρικές διαφορές αλλά κυρίως η αμφίβολη ή και ανύπαρκτη χρήση του. Τονίστηκε η περιβαλλοντική διάσταση μέσα από στρατηγικές αειφορίας. Το εργαστήριο ολοκληρώθηκε με μια αυθόρμητη ιδέα αφύπνισης του ακάλυπτου. Ένα απόγευμα, ένας μουσικός με ένα σαξόφωνο αυτοσχεδίασε, προσκαλώντας τους κατοίκους να ‘δουν’ τον ακάλυπτο με μια άλλη ματιά. Λίγους μήνες μετά προγραμματίστηκε ένα ακόμη διεθνές εκπαιδευτικό εργαστήριο για μεταπτυχιακούς και διδακτορικούς φοιτητές, στο πλαίσιο της συνεργασίας του COST Action TU 1306 και του ΑΠΘ με τίτλο Enhancements_Mediated Urban Landscapes. Αυτήν τη φορά, η ματιά εμπλουτίστηκε σε σχέση με τις νέες τεχνολογίες σε έναν διαφορετικό τρόπο προσέγγισης, πιο σύγχρονο, που θα απευθύνεται σε ένα ακόμη πιο διευρυμένο κοινό. Στόχος του συγκεκριμένου εργαστηρίου ήταν να εισαγάγει τον ακάλυπτο όχι απλώς ως έναν κήπο απόλαυσης, αλλά ως έναν πυκνωτή καθημερινής ζωής και ως έναν άτυπο ελκυστή για την κοινωνική συνεύρεση των κατοίκων, που θα συνδέεται μέσω δικτύωσης με τους υπόλοιπους ακάλυπτους με τη βοήθεια πρωτότυπων εφαρμογών. Πριν από δύο χρόνια, στο πλαίσιο της 15ης Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας (Marsilio, 2016) με γενικό τίτλο «Reporting from the front» και συγκεκριμένα στο Εθνικό Περίπτερο της Ελλάδας, η ομάδα μας παρουσίασε ένα πείραμα για την πόλη … με ένα εργαστήριο και ένα παιχνίδι.
2 Το πειραματικό εργαστήριο
Μέσα στη συλλογική πρόταση για το περίπτερο, τμήμα της ‘άγνωστης’ ελληνικής πόλης παρουσιάστηκε με τη βοήθεια ενός πόστερ, ενός video, ενός προπλάσματος / παιχνιδιού και ενός εργαστηρίου πειραματικού σχεδιασμού και κατασκευής. Σκοπός του εργαστηρίου ήταν η διερεύνηση και η υλοποίηση μιας διαδραστικής πλατφόρμας για συνάντηση, ανταλλαγή, συζήτηση και παιχνίδι σε ένα εκτεταμένο υπαίθριο καθιστικό που θα λειτουργούσε ως κεντρικό σημείο αναφοράς του Ακάλυπτου. Το εργαστήριο διήρκεσε 5 ημέρες. Ήταν ένα προϊόν συλλογικής εργασίας με τη συμμετοχή 40 φοιτητών αρχιτεκτονικής, υπό την αιγίδα του Δήμου Θεσσαλονίκης με την υποστήριξη του Τμήματος Αρχιτεκτόνων ΑΠΘ. Πραγματοποιήθηκε στους χώρους του ΑΠΘ.
Αρχικά οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε 4 ομάδες. Τους δόθηκε το σύνολο των ακαλύπτων του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης σε διαγραμματική κάτοψη. Η κάθε ομάδα έπρεπε να επιλέξει και να συλλέξει δεδομένα για έναν ακάλυπτο από το σύνολο, προκειμένου να δημιουργήσει στη συνέχεια μια συμβολική δομή [component] που θα εκφράζει την ταυτότητα και τις χωρικές ποιότητές του. Η δομή της κάθε ομάδας, στη συνέχεια, θα συσχετιζόταν με τις αντίστοιχες των υπόλοιπων ομάδων, προκειμένου να δημιουργηθεί μια συνολική σύνθεση, που θα ανταποκρινόταν σε ένα σενάριο χρήσης για τον ακάλυπτο. Τα σενάρια χρήσης ήταν οκτώ (8) και συγκεκριμένα τα εξής: greening [πρασινίζω], farming [καλλιεργώ], playing [παίζω], connecting [συνδέω], dining [δειπνώ], recycling [ανακυκλώνω], dreaming [ονειρεύομαι], performing [ερμηνεύω-παρουσιάζω], σύμφωνα με τα οποία θα προέκυπταν και 8 συνθέσεις για τον ακάλυπτο. Ως πρώτη ύλη για τον σχεδιασμό και τη δημιουργία των δομών δόθηκαν ξύλινοι δοκοί (40*40*400mm), καβίλιες και επιφάνειες από κόντρα πλακέ. Τα σενάρια μοιράστηκαν ανά δύο στις ομάδες. Μέσα από τον σχεδιασμό, προέκυψε αντίστοιχα ο απαιτούμενος αριθμός των δομών της κάθε ομάδας για τη δημιουργία των συνθέσεων. Τελικώς, χρησιμοποιήθηκαν για το κάθε σενάριο 4 δομές από την ομάδα Α, 2 από τη Β, 3 από τη Γ και 3 από την ομάδα Δ.
Εικόνα 2 Το διάγραμμα του οικοδομικού τετραγώνου και τα 8 σενάρια χρήσης.
Η ομάδα Α κλήθηκε να συνθέσει τις δομές των σεναρίων ‘farming’ και ‘dining’. Στο σενάριο ‘farming’ δημιουργήθηκε ένας κεντρικός βραχίονας, ο οποίος συνδέει δύο κατακόρυφες κατασκευές-παρτέρια.Οι κατασκευές αυτές παρέχουν άφθονο χώρο για κατακόρυφη καλλιέργεια που αναζητά ηλιακό φως, καθώς και υποστήριξη για αναρρίχηση φυτών. Στο σενάριο ‘dining’ δημιουργήθηκε μια σύνθεση, στην οποία οι δομές είναι διατεταγμένες κατά τρόπον ώστε να δημιουργείται ένα κομβικό σημείο εστίασης και όχι ένας διασκορπισμένος χώρος καθισμάτων. Τα περιμετρικά κατακόρυφα δοχεία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παρασκευή τροφής, για την αποθήκευση τροφίμων, για ηλεκτρικά εξαρτήματα ή για μετρητές.
Η ομάδα Β κλήθηκε να συνθέσει τις δομές των σεναρίων ‘dreaming’ και ‘performing’. Στο σενάριο ‘dreaming’ η ομάδα τοποθέτησε τις δομές με τέτοιο τρόπο, ώστε να δημιουργούν έναν λαβύρινθο, όπου ο χρήστης μπορεί να περπατήσει, να ξαπλώσει, να συρθεί, να κρυφτεί, να αναρριχηθεί και να καθίσει. Η τελική διαμόρφωση σηματοδοτεί μια διαδρομή, η οποία καθοδηγεί τον επισκέπτη σε μια αλληλουχία διαδοχικών ανακαλύψεων και παράλληλα του δίνει τη δυνατότητα να επιλέξει τον τρόπο που προτιμά για να ‘ονειρευτεί’. Στο σενάριο ‘performing’ μία κατακόρυφη, ψηλή και ευέλικτη κατασκευή στέκεται στο κέντρο και διαχωρίζει τον χώρο σε δύο περιοχές. Παράλληλα, λειτουργεί ως σκηνικό για τις δράσεις που παίρνουν μέρος εκατέρωθεν αυτής.
Η ομάδα Γ κλήθηκε να συνθέσει τις δομές των σεναρίων ‘recycling’ και ‘connecting’. Στο σενάριο ‘recycling’ η ομάδα πρότεινε δύο συμπληρωματικές μονάδες, με περιβαλλοντική και κοινωνική διάσταση αντίστοιχα. Η πρώτη δημιουργείται από τους κάδους ανακύκλωσης που βρίσκονται στο κέντρο της σύνθεσης, μαζί με δύο μικρούς πάγκους, όπου οι χρήστες μπορούν να διαχωρίσουν τα ανακυκλώσιμα προϊόντα τους. Η δεύτερη είναι ένας χώρος που προορίζεται να χρησιμοποιηθεί για ανοιχτή αγορά ανταλλαγής, όπου αποθηκεύονται και ανταλλάσσονται βιβλία, ρούχα, παιχνίδια, έπιπλα κλπ. Στο σενάριο ‘connecting’ όλες οι δομές συνδέθηκαν, σχηματίζοντας ένα κλειστό σχήμα με μία και μοναδική είσοδο, ωθώντας τους ανθρώπους να επικοινωνήσουν μεταξύ τους και με το περιβάλλον τους.
Η ομάδα Δ κλήθηκε να συνθέσει τις δομές των σεναρίων ‘playing’ και ‘greening’. Στο σενάριο ‘playing’ η ομάδα τοποθέτησε με τέτοιο τρόπο τις δομές, ώστε τα διαφορετικά ύψη τους να προσφέρουν ποικίλους τρόπους παιχνιδιού, δημιουργώντας ένα συνεχές περίβλημα για αναρρίχηση, ανίχνευση, κρυφτό και αναζήτηση. Αυτή η περίκλειστη διάταξη δημιουργεί έναν κεντρικό χώρο, ο οποίος επιτρέπει την άμεση εποπτεία από τους γονείς. Στο σενάριο ‘greening’ η πρόταση του ‘πράσινου λαβύρινθου’ αφορά σε ένα χώρο με στενά περάσματα και ανοίγματα, που οδηγούν σε μικρότερους χώρους ή σε ένα ευρύτερο κέντρο, δίνοντας μια αίσθηση μυστηρίου, καθώς κανείς περιπλανιέται και εξερευνά το χώρο. Πρόκειται για μια κατασκευή που χρησιμοποιεί το ξύλο και το πράσινο συνδυαστικά ως εργαλεία σχεδιασμού. Έτσι, ενσωματώνεται ομαλά στο περιβάλλον, υποδεχόμενη την υπάρχουσα φύτευση, δημιουργώντας παράλληλα χώρους καθιστικού για διαλογισμό, απομόνωση και χαλάρωση.
Την 3η μέρα, ολοκληρώθηκε ο σχεδιασμός των συνθέσεων και η κάθε ομάδα παρουσίασε τα σενάριά της. Επιλέχθηκε ομόφωνα ένα σενάριο με τη αντίστοιχη σύνθεσή του για να κατασκευαστεί και να τοποθετηθεί στον ακάλυπτο, το σενάριο του greening. Στη συνέχεια, η κάθε ομάδα ξεκίνησε να κατασκευάζει τις δομές της [components]. Την 4η μέρα, αφού ολοκληρώθηκαν οι κατασκευές, και πριν την τοποθέτησή τους στον ακάλυπτο, έγινε μία δοκιμαστική συναρμολόγηση και χωροθέτηση στον αύλειο χώρο του κυλικείου της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ. Την τελευταία μέρα (5η), η ολοκλήρωση του workshop περιέλαβε τη μεταφορά, συναρμολόγηση και εγκατάσταση της σύνθεσης στον επιλεγμένο ακάλυπτο της Θεσσαλονίκης, όπου η χρήση του εγκαινιάστηκε από τους κατοίκους του οικοδομικού τετραγώνου. Το σύνολο της διαδικασίας και των αποτελεσμάτων του εργαστηρίου καταγράφηκε με οπτικοακουστικά μέσα και παρουσιάστηκε στο ομώνυμο συμπόσιο στη Βενετία. Εκεί, οι ομιλητές Λίνα Λιάκου, αντιδήμαρχος Θεσσαλο-νίκης, Νίκος Καλογήρου, καθ. αρχιτεκτονικής, Αλκμήνη Πάκα, πρόεδρος του Τμήματος Αρχιτε-κτόνων ΑΠΘ, Απόστολος Κυριαζής, επικ. καθ. αρχιτεκτο-νικής αναφέρθηκαν σε ζητήματα όπως η αστική ανθεκτικότητα, ο συμμετοχικός σχεδιασμός, οι μετασχηματισμοί και η εξέλιξη του αστικού ιστού της Θεσσαλο-νίκης, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ακάλυπτων και οι ευκαιρίες για την ανάπλασή τους. Έμφαση δόθηκε στην παρουσίαση της υλοποιημένης εγκατάστασης και του ιδιαίτερα συμβολικού χαρα-κτήρα, ως αφορμή για περαιτέρω συζήτηση και ανταλλαγή σκέψεων με τη συμμετοχή των ομιλητών και του ακροατηρίου.
3 Το πειραματικό παιχνίδι
Η αρχική πρόταση περιλάμβανε ένα σύστημα ακαλύπτων, στο οποίο επισημαίνονταν το σχήμα, η έκταση, η πρόσβαση, το όριο, καθώς και η δυνητική τους ταυτότητα. Το πρόπλασμα αυτό αναρτόνταν από την οροφή, με στόχο την πρόκληση της πρωτόγνωρης εμπειρίας που βιώνει κανείς στο περίκλειστο αυτό περιβάλλον. Το σώμα του θεατή προσκαλούνταν σε ένα παιχνίδι διάδρασης με τον συν-επισκέπτη του να εξερευνεί με όλες τις αισθήσεις τον άγνωστο ‘εν δυνάμει’ χώρο στο συμπαγές ‘σώμα’ της πόλης.
Τελικά, στον χώρο του Εθνικού Περιπτέρου, μας δόθηκε μια επιφάνεια 70 Χ 70 εκατοστών. Υλοποιήσαμε ένα μόνο τμήμα του προπλάσματος αυτού, το οποίο ωστόσο προτείναμε να αναπτυχθεί σε ύψος,σε ένα εκρηγνυόμενο μοντέλο.Το περιμετρικό όριο αιωρούνταν, αποκαλύπτοντας την εσωτερική όψη των χώρων διαβίωσης και εργασίας,ενώ η βάση λειτουργούσε ως ένα συμβολικό αντικείμενο, μια συλλογική δεξαμενή σκέψεων (think tank) διαφορετικών πρωταγωνιστών του εγχειρήματος,που μοιράστηκαν τις απόψεις τους για την ‘καρδιά’ του αστικού οικοδομικού τετραγώνου. Έτσι,οι επισκέπτες συμμετείχαν σε ένα παιχνίδι, προτείνοντας το δικό τους σενάριο για την οργάνωση και λειτουργία του ‘ακάλυπτου’, με τη χρήση διαφόρων σφραγίδων και γραφικών εργαλείων, πάνω σε άδεια χαρτιά που περικλείονταν στο ιδιαίτερο όριο του προπλάσματος.
Παρακάτω, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της καταγραφής αυτού του πειραματικού εγχειρή-ματος. Συγκεκριμένα, στον παρακάτω πίνακα καταγράφονται τα 8 σενάρια και αντίστοιχα ο αριθμός των σφραγίδων που χρησιμοποιήθηκαν στα άδεια χαρτιά από τους επισκέπτες της Μπιενάλε ως εξής:
| 1ο | GREENING | 566 σφραγίδες |
| 2ο | CONNECTING | 379 σφραγίδες |
| 3ο | PLAYING | 356 σφραγίδες |
| 4ο | DINING | 274 σφραγίδες |
| 5ο | PERFORMING | 235 σφραγίδες |
| 6ο | FARMING | 74 σφραγίδες |
| 7ο | DREAMING | 64 σφραγίδες |
| 8ο | RECYCLING | 34 σφραγίδες |
Το σημείο που προτιμήθηκε περισσότερο από όλες τις χρήσεις ήταν το κέντρο του ακαλύπτου. Ενώ λιγότερο προτιμήθηκε ο χώρος μπροστά από την πολυκατοικία 2 και οι μικρές γωνίες της πολυκατοικίας 7 (7a,b,d). Τα αμέσως επόμενα σημεία με τη μεγαλύτερη προτίμηση ήταν αυτά που συνορεύουν με το κέντρο, δηλαδή οι περιοχές αριστερά του (5a,b, 3c) και κάτω από αυτόν (7e,g,h, 8b), στις οποίες τοποθετήθηκαν από τους επισκέπτες κυρίως οι χρήσεις greening, connecting και performing.
Ως προς την κάθε χρήση ξεχωριστά:
Το greening τοποθετήθηκε κυρίως στο κέντρο και στον κάτω ανοιχτό χώρο που συνορεύει με αυτό. Το connecting τοποθετήθηκε κυρίως στο κέντρο και στον δεύτερο ανοιχτό χώρο του ακαλύπτου, αριστερά του κέντρου.
Το playing τοποθετήθηκε κυρίως στο κέντρο και στον κλειστό χώρο που δημιουργείται από τις πολυκατοικίες 3, 4. Το dining τοποθετήθηκε επίσης κυρίως στο κέντρο, στον ανοιχτό χώρο κάτω από αυτό και στον κλειστό χώρο που δημιουργείται από τις πολυκατοικίες 6, 7. Το performing τοποθετήθηκε κυρίως στο κέντρο, περιμετρικά αυτού, καθώς και στον κλειστό χώρο που δημιουργείται από τις πολυκατοικίες 3, 4. Το farming τοποθετείται κατά κύριο λόγο στο κέντρο και στον ανοιχτό χώρο κάτω από αυτό. Το dreaming τοποθετήθηκε κυρίως στο κέντρο και περιμετρικά αυτού. Τέλος, το recycling τοποθετήθηκε στο κέντρο, στον δεύτερο ανοιχτό χώρο του ακαλύπτου, αριστερά του κέντρου και στον κλειστό χώρο που δημιουργείται από τις πολυκατοικίες 6, 7.
Ως προς τα σημεία του ακαλύπτου:
Στο κέντρο επικράτησε το greening. Περιμετρικά του κέντρου κυριάρχησαν το connecting, το greening και το playing. Στο δεύτερο μεγαλύτερο άνοιγμα αριστερά επικράτησε το playing με αμέσως επόμενο το connecting. Στο στενό κάθετο πέρασμα προτιμήθηκε το greening με αμέσως επόμενο το connecting. Στον κλειστό χώρο που δημιουργείται από τις πολυκατοικίες 6, 7 επιλέχθηκε το dining με αμέσως επόμενο το playing. Τέλος, στον κλειστό χώρο που δημιουργείται από τις πολυκατοικίες 3, 4 προτιμήθηκε το playing.
Συνοψίζοντας, μπορούμε να διακρίνουμε τρεις γενικές αντιμετωπίσεις:
_ Η κάτοψη του ακαλύπτου από τους περισσότερους αντιμετωπίστηκε ως κάτοψη κατοικίας, τοποθετώντας στον κεντρικό ανοικτό χώρο διαβίωσης το greening και το connecting ενώ στους μικρότερους, οριοθετημένους χώρους το playing, το dining και το performing, ως δωμάτια. (Σε κάποιες περιπτώσεις, στους πιο απομακρυσμένους κλειστούς χώρους, καταγράφηκε η προτίμηση για recycling και farming.)
_ Αρκετοί από τους επισκέπτες αντιλήφθηκαν τον ακάλυπτο ως πάρκο μικρής κλίμακας, διασκορπίζοντας το greening και τοποθετώντας ανάμεσα του, εξίσου διασκορπισμένα, το playing, το connecting και το dining, αφήνοντας τις περισσότερες φορές σε διαφορετικές περιοχές έναν πιο ελεύθερο χώρο για το performing. Αυτός ο χώρος τοποθετούνταν συνήθως κάτω από το κέντρο (7), είτε αριστερά του κέντρου (5a,b, 3c). Σε αυτήν την περίπτωση εμφανιζόταν και το dreaming και πάλι διασκορπισμένο ανάμεσα στο greening, κυρίως στους ανοιχτούς χώρους.
_ Σημαντικός αριθμός επισκεπτών αντιμετώπισαν το σύνολο του ακαλύπτου ως μια σκηνή της καθημερινής ζωής, τοποθετώντας το performing στο κέντρο και περιμετρικά αυτού το greening, το connecting και το dining, ενώ το playing σε αυτές τις περιπτώσεις τοποθετούνταν στους πιο κλειστούς χώρους αριστερά του κέντρου.
Αξίζει να σημειωθεί πως τόσο οι επισκέπτες του περιπτέρου της Μπιεννάλε όσο και οι συμμετέχοντες του πειραματικού εργαστηρίου προτίμησαν ως κυρίαρχη επιλογή σεναρίου χρήσης για τον ακάλυπτο το greening.
Ήδη, στα μέχρι τώρα βήματα της έρευνας, επιχειρήθηκε ως έναν βαθμό η ενεργοποίηση της άγνωστης πόλης, με τη συμμετοχή ανθρώπων –με εξειδικευμένη ή μη γνώση- που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με το εγχείρημα. Μέσα από το παιχνίδι και το εργαστήριο, υπόρρητα διαφαίνεται η πρόθεση για έναν πιο ‘πράσινο’ ακάλυπτο που θα αποκτήσει νέο κομβικό ρόλο στη λειοτυργία του Ο.Τ. ως ελκυστικός πυρήνας ζωής και κοινωνικής επαφής, ως ένα πεδίο ενδυνάμωσης των κοινωνικών δεσμών. Με δεδομένη τη μειωμένη παρουσία ελεύθερων πράσινων δημόσιων χώρων στο κέντρο της πόλης, ο επαναπροσδιορισμός του ακάλυπτου αποτελεί ένα μεγάλο στοίχημα με εξαιρετικές δυνατότητες. Αποτελεί μια ευκαιρία να σχεδιασθεί μια ‘ευέλικτη’ γειτονιά με την κοινότητα, για την κοινότητα, που θα αποτελεί ταυτόχρονα βασική συνιστώσα αναγέννησης της πόλης, από τα «μέσα» προς τα «έξω», μέσω της αύξησης των υπαίθριων χώρων και της ενσωμάτωσης στις πράσινες υποδομές της. Αποτελεί μια ευκαιρία να αναβαθμιστεί η φυσική κληρονομιά της πόλης και η ποιότητα της δημόσιας ζωής.