Άρθρο του κ. Γ. Τσακούμη, Προέδρου της Δ.Ε. του Τ.Ε.Ε./Τ.Κ.Μ. που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “ΚΤΙΡΙΟ” (τεύχος Ιανουαρίου 2022)
Θα μπορούσαμε να μιλάμε ώρες για τις ιστορικές περιόδους της κατασκευαστικής επιτάχυνσης στην Ελλάδα. Αφενός την περίοδο της «Ανασυγκρότησης» στην μεταπολεμική Ελλάδα ως την ολοκλήρωση της απορρόφησης του Σχεδίου Μάρσαλ και εννοώ σε ό,τι αφορά στο αμιγώς οικονομικό αναπτυξιακό του σκέλος, πέρα από το όποιο πολιτικό πλαίσιο το συνόδευε. Αφετέρου τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, όπου είχαμε επίσης μια επιτάχυνση στο πεδίο των υποδομών.
Θα μπορούσαμε να μιλάμε ώρες για την ανάπτυξη, τις οικιστικές και δημογραφικές παραμέτρους, την αστυφιλία, τα «θαύματα» εκείνων των περιόδων -με τα κριτήρια της εποχής πάντα- ή ακόμα και τα λάθη που κληροδοτήθηκαν στο σήμερα. Ο απολογισμός σίγουρα έχει θετικό πρόσημο. Σημαντική παράμετρος αυτού του θετικού προσήμου, ήταν η διάχυτη ψυχολογία της προσδοκίας που ήταν ένα αναμφισβήτητο στοιχείο εκείνων των περιόδων. Η αίσθηση εκείνη, ότι η χώρα «φεύγει μπροστά» μετά από μια σημαντική περίοδο με κρίσεις, στερήσεις και εθνικές πληγές. Η αίσθηση της προοπτικής, σε μια χώρα που εξελίσσεται, αναβαθμίζεται, εκσυγχρονίζεται, «κυνηγάει» την εποχή της, ελπίζει σε κάτι καλύτερο.
Από πολλές απόψεις λοιπόν, θα μπορούσαμε σήμερα, να μιλάμε για μια αντίστοιχη περίοδο «νέας ανασυγκρότησης» στην Ελλάδα, μετά από μια μακροχρόνια κρίση. Αυτή τη φορά, ο στόχος είναι ο ψηφιακός και -από κοντά- ο ενεργειακός μετασχηματισμός της χώρας, αλλά και η ανάγκη για μια νέα γενιά υποδομών προσαρμοσμένων στις προκλήσεις που θέτουν η κλιματική αλλαγή και η αδυσώπητη φθορά των υφιστάμενων υποδομών υπό το βάρος των δεκαετιών που έχουν παρέλθει.
Προφανώς τα έργα της ενδιάμεσης περιόδου, ως το 2010, που τείνει να καταστεί ορόσημο τερματισμού ενός μεγάλου κύκλου μεταπολιτευτικής ευμάρειας, και ευρωπαϊκού προσανατολισμού της χώρας (με τους πόρους που τον συνόδευσαν), αποτελούν «θεμέλια» πάνω στα οποία καλούμαστε να οικοδομήσουμε αυτή τη «νέα ανασυγκρότηση».
Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρω την αναβάθμιση του Εθνικού Οδικού Δικτύου από την Καλαμάτα ως την Αθήνα και από εκεί ως τη Θεσσαλονίκη, σε συνδυασμό φυσικά με την Εγνατία Οδό και τους κάθετους προς αυτήν άξονες.
Τώρα, ήρθε η ώρα για επόμενα βήματα, νέας εποχής. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι στόχοι που προανέφερα, λειτουργούν συνδυαστικά δείχνοντας το δρόμο για το είδος και την ποιότητα υποδομών που χρειαζόμαστε.
Δηλαδή, ο ψηφιακός μετασχηματισμός, «παντρεύεται» με τον ενεργειακό και έχουν… κουμπάρο των εκσυγχρονισμό των παλαιότερων υποδομών.
Επενδύσεις στην καινοτομία, ευρυζωνικότητα, internet of all things να συνυπολογίζεται στην κατασκευή «έξυπνων» κατοικιών, αλλά και «έξυπνων» υποδομών που υποστηρίζουν τις μεταφορές, το εμπόριο, την υγεία, τα πάντα. Με συστήματα τηλεματικής για τη γρήγορη διάχυση πληροφορίας και τον συντονισμό των υπηρεσιών μέσα από κέντρα ελέγχου, με συστήματα επικοινωνίας ανάμεσα στα πράγματα και στους χρήστες τους, με βιοκλιματικές παραμέτρους, με τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας να βάζουν την παράμετρο της «πράσινης ανάπτυξης» δυναμικά σε κάθε μελλοντικό σχεδιασμό, με δορυφορικά συστήματα και δομές αξιολόγησης γεωχωρικών δεδομένων, να θέτουν ένα νέο πλαίσιο καταγραφής του πεδίου και ένα νέο πλαίσιο, πρόληψης, προετοιμασίας και αντίδρασης στις προκλήσεις και στις απειλητικές εκφάνσεις της κλιματικής αλλαγής.
Μέσα σ` αυτό το πλαίσιο, στη Βόρεια Ελλάδα και ειδικότερα στη Θεσσαλονίκη, καλούμαστε να επιβεβαιώσουμε, ότι αυτή «νέα ανασυγκρότηση» εγκυμονεί και το «κατασκευαστικό θαύμα» που ονειρεύεται η πόλη εδώ και δεκαετίες.
Αν θέλουμε να αναφερθούμε στο θέμα «έργα της Θεσσαλονίκης», χωρίς να κινδυνεύουμε να εμπλακούμε σε μια στερεότυπη ανακύκλωση οραμάτων που έχουν κουράσει τους Θεσσαλονικείς με την απουσία… αντικρίσματος για πάρα πολλά χρόνια, θα πρέπει πρωτίστως να κατανοήσουμε την σημασία του όρου «συγκυρία» και να αποδεχτούμε τον ρόλο του κατασκευαστικού τομέα σε αυτήν.
«Συγκυρία» λοιπόν, είναι το αποτέλεσμα της σύμπτωσης μιας σειράς γεγονότων σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Όταν τα γεγονότα που συμπίπτουν έχουν έναν κοινό παρονομαστή και λειτουργούν συμπληρωματικά το ένα προς το άλλο και όχι αντίρροπα, τότε η «συγκυρία», έχει τις προδιαγραφές να είναι εξελικτική -δηλαδή να παράξει πρόοδο- και να καταστήσει τη στιγμή ιστορική.
Ανήκω σε εκείνους τους αισιόδοξους, που εκτιμούν ότι η χώρα συνολικά και η Θεσσαλονίκη ειδικότερα, εισέρχεται σε μια παραγωγική συγκυρία, που ίσως δώσει στην πόλη τη ευκαιρία να ξεφύγει από τη μοίρα της «δεύτερης ταχύτητας», όσον αφορά στην ταχύτητα προόδου, σε σύγκριση με την Αθήνα. Αυτό φυσικά, απαιτεί και τη δική μας βοήθεια. Των Θεσσαλονικέων. Κατ` αρχάς με την απόφαση να αδράξουμε τις ευκαιρίες και να μην ομφαλοσκοπούμε αναμασώντας τις διαφορετικές θεωρητικές προσεγγίσεις για κάθε βήμα, απειλώντας να καταστήσουμε το βήμα μετέωρο για πολλά χρόνια.
Όσο παράδοξο και αν ακούγεται, λοιπόν, η πανδημική κρίση, πέρα από τη φρίκη των απωλειών και του πόνου που έχει προκαλέσει σε χιλιάδες οικογένειες, έχει τις προδιαγραφές να κριθεί από τους ιστορικούς του μέλλοντος ως κομβικό συστατικό γεγονός αυτής της συγκυρίας…
Στοιχεία που δικαιολογούν μια τέτοια προσέγγιση:
- Επιτάχυνε το μέλλον, δηλαδή τον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας και την είσοδό της στους ρυθμούς της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, της λεγόμενης ψηφιακής επανάστασης και της καινοτομίας.
- Ώθησε την Πολιτεία να τρέξει ακόμα πιο γρήγορα μεταρρυθμίσεις και πολιτικές προσέλκυσης επενδύσεων, ικανές να υποστηρίξουν μια στροφή παραγωγικού μοντέλου για τη χώρα.
- Ώθησε την Ευρώπη σε μια δημοσιονομική χαλάρωση και στη στήριξη των κρατών-μελών με το Ταμείο Ανάκαμψης και πόρους που προστιθέμενοι στο ΕΣΠΑ 2021-2027, προσφέρουν στην Ελλάδα μια μεγάλη ευκαιρία επίτευξης υψηλών ρυθμών ανάπτυξης σε βάθος χρόνου.
Συστατικό γεγονός της συγκυρίας αυτής, είναι η διαφαινόμενη -μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου- ύπαρξη μιας κυβέρνησης που πιστεύει σ` αυτή την αλλαγή αναπτυξιακού μοντέλου και είχε εξ` αρχής την πρόθεση να κινηθεί στην κατεύθυνση προς την οποία μας ωθεί η ψηφιακή επανάσταση.
Ανάλογης αξίας συστατικό είναι και η διαφαινόμενη -επίσης- σύμπνοια της συντριπτικής πλειονότητας των φορέων της Θεσσαλονίκης υπέρ της προσήλωσης στη σθεναρή διεκδίκηση της ταχύρρυθμης προώθησης και υλοποίησης μεγάλων αναπτυξιακών εγχειρημάτων για την πόλη και την ευρύτερη περιοχή.
Και βέβαια, σημαντικά συστατικά, της συγκυρίας είναι η ωριμότητα όλων έναντι των προκλήσεων που θέτει η κλιματική αλλαγή, αλλά και σύμπτωση απόψεων στη σημασία των υποδομών υποστήριξης της νέας εποχής που «ξημερώνει» για τη χώρα και τη Θεσσαλονίκη.
Η «μετά covid περίοδο» παραμένει προς το παρόν ένα στάδιο μεταγενέστερο αυτού που διανύουμε και κατά το οποίο, η αντιμετώπιση και εξάλειψη της υγειονομικής απειλής παραμένει ύψιστη προτεραιότητα, σε ισορροπία όμως με την ανάγκη για ανασύνταξη της οικονομίας.
Σε κάθε περίπτωση, όλα δείχνουν πως η «μηχανή» της ανάπτυξης έχει πάρει μπρος και αναμένει την ανοιχτή λεωφόρο για να πατήσει γκάζι.
Το πόσο… λεωφόρος θα είναι αυτή η οδός και πόσο «ανοιχτή» θα είναι, κρίνεται σήμερα, με μια σειρά από θεσμικές προϋποθέσεις που διαμορφώνονται, εγχειρήματα που δρομολογούνται, έργα που «ωριμάζουν», μελέτες που καταρτίζονται.
Για τη Θεσσαλονίκη, μερικά από τα σημαντικότερα «κεφάλαια» του νέου βιβλίου που θα γραφεί τα επόμενα χρόνια, είναι:
- Οι σιδηροδρομικές υποδομές και η σύνδεση του λιμανιού της πόλης με αυτές. Ενθαρρυντικό το γεγονός ότι η σύνδεση του 6ου προβλήτα με το σιδηροδρομικό δίκτυο έχει μπει στις «ράγες» από την ΕΡΓΟΣΕ.
- Η ανάπλαση της ΔΕΘ και η παράλληλη δημιουργία μητροπολιτικού πάρκου. Ένα project με χαρακτηριστικά όχι μόνο αναπτυξιακά, αλλά και αναβάθμισης της ποιότητας ζωής.
- Η αναμόρφωση του παραλιακού μετώπου της Θεσσαλονίκης, από το Αγγελοχώρι ως το Καλοχώρι. Ένα στοίχημα με χρονικό ορίζοντα δεκαετίας που θα αλλάξει κατά 100% το πρόσωπο της όλης.
- Τα εγχειρήματα της καινοτομίας και της ψηφιακής εποχής. Με επίκεντρο το Thess Intec, την κεκτημένη εμπειρία που προσδίδουν στην πόλη θεσμοί όπως το ΕΚΕΤΑ, η Τεχνόπολις και η Αλεξάνδρεια Ζώνη Καινοτομίας και τη νέα δυναμική από επενδύσεις ξένων εταιρειών στο συγκεκριμένο πεδίο.
- Η ολοκλήρωση του Μετρό. Η επιτάχυνση των εργασιών και η απεμπλοκή από τη γνωστή κακοδαιμονία των προσφυγών είναι κρίσιμος παράγοντας μετάβασης σε ένα πραγματικά σύγχρονο πλέγμα αστικών συγκοινωνιών στη Θεσσαλονίκη. Άλλωστε, σε ένα πράγμα νομίζω πως συμφωνούμε όλοι. Πως η παρέλευση 20ετίας για 9,5 χιλιόμετρα ενός έργου, που συζητούσαμε άλλα 20 (και περισσότερα) χρόνια νωρίτερα, δεν τιμά κανέναν, μα κανέναν από τους εμπλεκόμενους.
- Η ολοκλήρωση ενός νέου πλέγματος οδικών έργων με κορυφαίο το Fly Over, έργο που αποτελεί εν πολλοίς μια λύση-πρόταση του ΤΕΕ/ΤΚΜ.
- Την προώθηση ενεργειακού χαρακτήρα επενδύσεων, είτε προς υποστήριξη της στροφής στις ΑΠΕ, είτε στο πεδίο της διαμόρφωσης κτιρίων που εξοικονομούν ενέργεια.
- Η ολοκλήρωση των αναγκαίων αντιπλημμυρικών υποδομών και η διαμόρφωση της επόμενης γενιάς υποδομών θωράκισης του αστικού περιβάλλοντος.
- Τα έργα αναπλάσεων και διαχείρισης του δημόσιου χώρου από την Αυτοδιοίκηση.
Ως ένα ακόμα πεδίο, θα τολμούσα να εντάξω στην ατζέντα της πόλης, την ανάγκη αξιοποίησης μιας εκ των μεγάλων εκτάσεων που υπάρχουν δυτικά και βορειοδυτικά της Θεσσαλονίκης, ώστε σε αντικατάσταση της -μάλλον άνευ προοπτικής- αναμόχλευσης των σεναρίων μετεγκατάστασης της ΔΕΘ, η Δυτική Θεσσαλονίκη να αποκτήσει έναν αναπτυξιακό πυλώνα υψηλής υπεραξίας με τη δημιουργία ενός επιχειρηματικού πάρκου καινοτόμων εταιρειών με προσανατολισμό στην πράσινη ανάπτυξη.
Είναι καιρός να αντιμετωπιστεί ως αδήριτη ανάγκη η αναβάθμιση της Δυτικής Θεσσαλονίκης με έργα και δράσεις που θα αλλάζουν το σκηνικό και θα δίνουν νέες δυνατότητες στους Δήμους και στους κατοίκους αυτών των περιοχών. Περιβαλλοντική αναβάθμιση, περισσότερο πράσινο και νέες επιχειρηματικές δυνατότητες που να συνδυάζουν την ανάπτυξη με μετριασμό της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης.
Προκειμένου να γίνει σωστά αυτό το βήμα, πρέπει να στραφούμε δυναμικά στη βάση της αναπτυξιακής πυραμίδας το νέο χωροταξικό σχεδιασμό, που βρίσκεται σε εξέλιξη για να προδιαγράψει το αναπτυξιακό και παραγωγικό μοντέλο της περιοχής σε βάθος δεκαετιών…
Ειδικά για το εγχείρημα που αφορά στο Παράκτιο Μέτωπο της Θεσσαλονίκης, για τη διαμόρφωση του οποίου το ΤΕΕ/ΤΚΜ επίσης διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο μαζί με την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και τους εμπλεκόμενους παράκτιους δήμους, πρέπει να αντιληφθούμε πως αποτελεί ένα από τα πιο φιλόδοξα εγχειρήματα για το μέλλον της πόλης μας ως project που θα αναδείξει μια ενιαία ταυτότητα, η οποία με τη σειρά της μπορεί να συντίθεται από διαφορετικά χαρακτηριστικά, τα οποία αλληλεπιδρούν, αλληλοσυμπληρώνονται, συνυπάρχουν και συμπορεύονται στον χρόνο.
Η ενοποίηση του Παράκτιου Μετώπου από το Αγγελοχώρι ως το Καλοχώρι, θα δημιουργήσει νέους ελεύθερους χώρους ιδιαίτερου κάλλους, προσβάσιμους στο κοινό, νέους χώρους πρασίνου, αναψυχής και αθλητισμού, αλλά και επικοινωνίας των ανθρώπων στον δημόσιο χώρο, ενώ παράλληλα θα περικλείει και ευκαιρίες ανάπτυξης νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, πέραν της οικονομικής υπεραξίας που εμπεριέχει η ίδια η διαδικασία υλοποίησης του project.
Το μέγεθος του έργου, επιβάλλει γοργό ρυθμό ενεργειών, ευελιξία λήψης αποφάσεων και άψογο συντονισμό μελετών και στόχων. Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει -κατά τη γνώμη μου- να είναι και ενοποιημένο διαχειριστικά. Δηλαδή, να συσταθεί ένας Ενιαίος Φορέας Διαχείρισης του Παράκτιου Μετώπου, που θα αναλάβει την προκήρυξη των μελετών και των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών και την εποπτεία υλοποίησης, που μπορεί κάλλιστα να είναι σε πλήρη εξέλιξη περί τα τέλη της δεκαετίας.
Μέσα σ` αυτό το περιβάλλον στόχων, ο κατασκευαστικός τομέας, έρχεται να αποτελέσει «όχημα» εξέλιξης και εργαλείο επίτευξης στόχων. Ο τεχνικός κόσμος της χώρας και -φυσικά- της Κεντρικής Μακεδονίας είναι πάντα έτοιμος να πρωταγωνιστήσει. Και μπορεί να το πράξει διότι έχει στη διάθεσή του ο ίδιος ο κλάδος, περισσότερα εργαλεία, τόσο τεχνικά όσο και θεσμικά, που υποστηρίζουν τον ρόλο αυτό. Φυσικά οι επαγγελματίες και οι επιχειρήσεις του κλάδου, χρειάζονται «καθαρούς» κανόνες και τις σωστές προϋποθέσεις για την άσκηση αυτού του ρόλου χωρίς αιφνιδιασμούς.
Όμως η Συγκυρία, μοιάζει καλύτερη από ποτέ. Και όλες οι παράμετροι συγκλίνουν σε μια ευκαιρία για τη χώρα, αλλά ακόμα περισσότερο για τη Θεσσαλονίκη: να είναι σε δέκα χρόνια από σήμερα, στις αρχές της δεκαετίας του 2030 η πρωταγωνίστρια ενός κατασκευαστικού «θαύματος», που θα τις προσδώσει νέα ψυχολογία και νέα δυναμική, θα την καταστήσει «έξυπνη» και «ανθεκτική» πόλη, διαμορφώνοντας για τις επόμενες γενιές μια μεγαλούπολη με ακτινοβολία αντάξια της θέσης, της ιστορίας και της δημιουργικότητας των ανθρώπων της…
