Μετά από 16 χρόνια εργασιών αναστήλωσης, συντήρησης, στερέωσης, αποκατάστασης, ανασκαφής και τεκμηρίωσης του τεράστιου αυτού τεχνικού έργου, το ανάκτορο του Φιλίππου Β’ στις Αιγές είναι πλέον επισκέψιμο από τον κόσμο που έχει τη δυνατότητα να «ταξιδέψει» στην ιστορία της Μακεδονίας και στον κόσμο του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Το έργο συντήρησης, στερέωσης, αποκατάστασης και αναστήλωσης του μνημείου, πραγματοποιήθηκε από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας με αυτεπιστασία. Επιστημονικά και διοικητικά υπεύθυνη του έργου σε όλες τις φάσεις ήταν η Δρ Αγγελική Κοτταρίδη, αρχαιολόγος και επιβλέποντες της τελικής φάσης ήταν η κ. Ολυμπία Φελεκίδου, πολιτικός μηχανικός-αναστηλώτρια και η κ. Κική Κυρηττοπούλου, αρχιτέκτων μηχανικός. Συμμετείχαν επίσης η αρχαιολόγος κ. Εύα Κοντογουλίδου, ο συντηρητής αρχαιοτήτων κ. Κώστας Τζίμπουλας, και ο εργατοτεχνίτης κ. Γιώργος Κωνσταντινόπουλος, ενώ ο αριθμός των εργαζομένων κυμάνθηκε από 70-160. Το έργο διήρκεσε από το 2007 μέχρι το 2023, ως συγχρηματοδοτούμενο έργο διαδοχικών ευρωπαϊκών προγραμμάτων, με συνολικό προϋπολογισμό 20.300.000 ευρώ.
Κτισμένο ανάμεσα στο 350 και το 340 π.Χ. στο άστυ των Αιγών και σε υπερυψωμένο άνδηρο, το ανάκτορο αποτελούσε τον βασικό πόλο του οικοδομικού προγράμματος του Φιλίππου Β’. Το θέατρο άλλωστε, όπου ο βασιλιάς έπεσε νεκρός, ύστερα από το δολοφονικό κτύπημα έμπιστου σωματοφύλακά του βρίσκεται δίπλα του. Όπως αναφέρει η κ. Κοτταρίδη, το κτίριο ήταν ορατό από ολόκληρη τη λεκάνη της Μακεδονίας ενώ αρχιτέκτονάς του ήταν ίσως ο Πύθεος, γνωστός για την συμμετοχή του στην κατασκευή του Μαυσωλείου της Αλικαρνασσού αλλά και για την συνεισφορά του στην εξέλιξη της πολεοδομίας. Καινοτομία του μεγαλειώδους κτίσματος ήταν οι διώροφες λειτουργικές στοές με χώρους για να ανεβεί κανείς στον δεύτερο όροφο, «ένας πρόγονος ουσιαστικά της στοάς του Αττάλου στην Αθήνα», σύμφωνα με την ίδια. Το έργο επεκτάθηκε στο σύνολο της έκτασης του μνημείου (15.000 τ.μ.) και στον περιβάλλοντα χώρο αυτού σε συνολική έκταση περ. 25.000 τ.μ. Έγινε εκ νέου αποκάλυψη των λειψάνων, ανασκαφή και στρωματογραφική τεκμηρίωση, συντήρηση και συστηματική καταγραφή όλων των κινητών ευρημάτων και των λίθινων αρχιτεκτονικών μελών (πολλές δεκάδες χιλιάδες), τεκμηρίωση και στερέωση των σωζόμενων στοιχείων στην θέση τους, συντήρηση και αισθητική αποκατάσταση των ψηφιδωτών και των μαρμαροθετημάτων των δαπέδων (περ. 1.400 τ.μ.), στερέωση, συμπλήρωση και αποκατάσταση θεμελιώσεων και υποβάσεων, αναστήλωση κιονοστοιχιών επιτόπου και αναστήλωση τμήματος του άνω ορόφου της πρόσοψης στο αίθριο του μουσείου, καθώς και το μεγάλο έργο αντιστήριξης του πρανούς πάνω στο οποίο βρίσκεται το μνημείο.
Με έκταση περίπου 9.250 τ.μ. στο ισόγειο, το κτίριο ήταν διώροφο κατά ένα μεγάλο τμήμα του. Περνώντας από το πρόπυλο έμπαινε κανείς στην τετράγωνη αυλή, που είχε μνημειακή μορφή με ένα τεράστιο περιστύλιο, σε κάθε πλευρά του οποίου υπήρχαν 16 λίθινοι δωρικοί κίονες που επιστέφονταν από δωρική ζωφόρο. Τα αρχιτεκτονικά μέλη ήταν κατασκευασμένα από πωρόλιθο και καλύπτονταν από λεπτά κονιάματα σε λευκό χρώμα αλλά και σε ζωηρό γαλάζιο και κόκκινο. Η αυλή άλλωστε μπορούσε να φιλοξενήσει άνετα περισσότερο από δύο χιλιάδες ανθρώπους καθιστούς ως εκ τούτου λειτουργούσε κυρίως ως ο χώρος όπου επικεντρωνόταν η πολιτική και κοινωνική ζωή του κράτους. Στην ανατολική πλευρά του ανακτόρου υπάρχει μία μεγάλη κυκλική αίθουσα, η λεγόμενη θόλος, όπου βρέθηκαν αναθηματικές επιγραφές με αναφορά στον «πατρώο Ηρακλή», τον οποίο οι βασιλείς της Μακεδονίας τιμούσαν ως πρόγονό τους. Όλοι οι χώροι σ’ αυτήν την περιοχή μάλιστα, θεωρείται ότι είχαν ιερό χαρακτήρα και χρησιμοποιούνταν από τον βασιλιά, που ήταν συγχρόνως και αρχιερέας. Οι χώροι των συμποσίων, στρωμένοι με ψηφιδωτά από βότσαλα υπήρχαν τόσο στην ανατολική όσο και στην βόρεια πλευρά ενώ δύο διάδρομοι οδηγούσαν από το περιστύλιο στον εξώστη, μια ευρύχωρη βεράντα με πανοραμική θέα στην πόλη, που συνιστά αρχιτεκτονική καινοτομία του ανακτόρου.
Οι «επίσημοι» χώροι βρίσκονταν στην νότια πλευρά του. Πρόκειται συγκεκριμένα, για πέντε χώρους, από τους οποίους οι τρεις σχηματίζουν κλειστό σύνολο με πρόσβαση από τον μεσαίο, έναν προθάλαμο ίσως, που ανοίγεται προς την αυλή με ένα μνημειακό πολύθυρο με τρεις ιωνικούς αμφικίονες. Τα ψηφιδωτά δάπεδα εδώ είναι εντυπωσιακά. Ένα από αυτά, που σώζεται σε καλή κατάσταση είναι φτιαγμένο από μικροσκοπικά λευκά, μαύρα, γκρίζα, κίτρινα και κόκκινα βότσαλα ενώ το σχέδιό του αποδίδει ένα περίτεχνο λουλούδι, που ανθίζει στο κέντρο του, πλαισιωμένο από πολύπλοκα ελικωτά βλαστάρια και άνθη εγγεγραμμένα σε έναν κύκλο. Μαίανδροι εξάλλου, στολίζουν την περιφέρεια του κύκλου, μοιάζοντας αυτούς βρίσκονται στη χρυσελεφάντινη ασπίδα του Φιλίππου Β΄ ενώ ξανθά κορίτσια, μισές γυναίκες-μισά λουλούδια «φυτρώνουν» στις γωνίες, δίνοντας χάρη και δροσιά στο σύνολο. Γύρω από το ψηφιδωτό υπάρχει ένα πλατύ σκαλοπάτι, επάνω στο οποίο θα τοποθετούνταν οι κλίνες των συνδαιτυμόνων για τα συμπόσια –ανάλογες κατασκευές υπήρχαν και σε άλλα δωμάτια- έτσι, όπως υπολογίζεται στο ανάκτορο υπήρχε χώρος συνολικά για 278 κλίνες. Ο Φίλιππος δηλαδή, μπορούσε να παραθέσει συμπόσιο σε περισσότερους από 500 καλεσμένους συγχρόνως. Κάτι αδιανόητο για την Αθήνα, αίφνης. Περισσότερο λιτές τέλος, είναι οι τρεις τεράστιες αίθουσες της δυτικής πλευράς με τα μαρμαροθετήματα. Όσο για τα διαμερίσματα των γυναικών και τους κοιτώνες θα βρίσκονταν στον όροφο, που υπήρχε στην ανατολική αλλά και στη δυτική πλευρά. Εξοπλισμένο με όλες τις ανέσεις της εποχής το ανάκτορο διέθετε επίσης, σύστημα ύδρευσης που έφερνε το νερό από τις πηγές του βουνού αλλά και αποχέτευσης.
Η σημασία του Ανακτόρου
Το Ανάκτορο έχει μεγάλη ιστορική σημασία, με τις πιο ένδοξες στιγμές να είναι:
-Η ανέγερση του που έγινε στα μέσα του τετάρτου αιώνα π.Χ από τον βασιλιά Φίλιππο τον Β’, ο οποίος είχε ως στόχο να ορίσει την εικόνα του νέου κόσμου. «Εγώ ο ηγεμόνας και ο κόσμος μου συνυπάρχουμε σε αυτό το κτίριο, το ανάκτορο των Αιγών», είχε πει χαρακτηριστικά, δικαιολογώντας την ιδέα που τον οδήγησε στη δημιουργία της πόλης και του ανακτόρου.
-Στο ανάκτορο αυτό οργάνωσε και μεταρρύθμισε το βασίλειο των Μακεδόνων και προετοίμασε το έδαφος γι’ αυτό που συνέβη αργότερα με τον γιο του Αλέξανδρο, που δημιούργησε την οικουμένη.
-Εκεί ανακηρύχθηκε ο Μέγας Αλέξανδρος βασιλιάς το 336 π.Χ., μετά τη δολοφονία του πατέρα του. Οι ίδιες κολώνες που βλέπει σήμερα ο επισκέπτης, είναι αυτές που «άκουσαν» τους Μακεδόνες να χτυπούν θριαμβικά με τα δόρατα τις ασπίδες τους, καθώς φώναζαν ρυθμικά το όνομά του.
-Με αφετηρία το ίδιο σημείο, μόλις δύο χρόνια αργότερα, έγινε το ξεκίνημα της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου για τα βάθη της Ανατολής, όπου μαζί με τους δεκάδες χιλιάδες οπλίτες και ιππείς, κουβάλησαν μαζί τους στην άκρη του κόσμου την εικόνα της κλασικής Ελλάδας, της Μακεδονίας, των Αιγών.
-Η παραδειγματική καταστροφή του ανακτόρου μέσα στον 2ο προχριστιανικό αιώνα, μετά την οριστική κατάλυση του βασιλείου από τους Ρωμαίους του Μέτελλου, το 148 π.Χ.
Την Παρασκευή, 5/1/24 πραγματοποιήθηκαν παρουσία του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, τα αποκαλυπτήρια του αναστηλωμένου ανακτόρου του Φιλίππου Β’ στις Αιγές, του μεγαλύτερου κτηρίου της Κλασσικής Ελλάδας στο οποίο στέφθηκε βασιλιάς και ο Μέγας Αλέξανδρος. Ξεκινώντας την ομιλία του ο πρωθυπουργός έκανε λόγο για ένα «γεγονός παγκόσμιας σημασίας με πολύ μεγάλη διεθνή εμβέλεια» σημειώνοντας ότι «δεν είναι τυχαίο ότι βρέθηκα πριν από ένα χρόνο στο ίδιο βήμα για το νέο πολυκεντρικό μουσείο των Αιγών που έχει δείξει μεγάλη δυναμική τους 11 μήνες λειτουργίας του».
«Σε όλα αυτά προστίθεται το αναστηλωμένο ανάκτορο ώστε όλα αυτά να συνδιαλέγονται δυναμικά με τον επισκέπτη. Όπως τυχαία δεν είναι η επιλογή μου να είμαι πάλι εδώ τιμώντας ένα μνημείο του βασιλείου των Μακεδόνων που με αφετηρία τις Αιγές άφησε το αποτύπωμά του από τον Δούναβη – ο Φίλιππος Β υπήρξε ο πρώτος ευρωπαίος βασιλιάς που επέκτεινε προς τα βόρεια το βασίλειο – για να έρθει μετά ο γιος του που άφησε το ελληνιστικό αποτύπωμα μέχρι την Ινδία και την Αίγυπτο» πρόσθεσε ο κ. Μητσοτάκης.
Ο ίδιος χαρακτήρισε «στοίχημα να καταστήσουμε τις Αιγές ένα σημείο συνάντησης με το μεγαλείο των καταβολών μας και ένα μέρος της σύγχρονης ζωής μας καθώς παρά την ισοπεδωτική παρέμβαση των Ρωμαίων που επιχείρησαν να σβήσουν από τη μνήμη το μεγαλείο των Μακεδόνων το πνεύμα των Αιγών δεν έσβησε».
«Το θαυμαστό πάρκο πρέπει να γίνει καταλύτης ανάπτυξης για τη Βεργίνα, την Ημαθία, όλη τη Μακεδονία, μια εμπειρία για χιλιάδες επισκέπτες που μαζί με την ιστορική εμπειρία θα μπορούν να μοιράζονται το χρώμα της περιοχής. Με τον τρόπο αυτό το ένδοξο παρελθόν εντάσσεται στο σήμερα με τη δημιουργία θέσεων εργασίας, την επιστημονική έρευνα που επεκτείνεται ενώ ο Παρθενώνας της Μακεδονίας θα γίνεται αντικείμενο παγκόσμιας προσοχής» συνέχισε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Όπως τόνισε ο πρωθυπουργός «δεν είναι απλά ένα τεχνικό έργο αναστήλωσης» και για το λόγο αυτό υποκλίθηκε «με σεβασμό σε εσάς κυρία Κοτταρίδου και τους συνεργάτες σας για την πολυπλοκότητα του έργου».
Στην τελετή παραβρέθηκε και ο Πρόεδρος της Νομαρχιακής Επιτροπής Ημαθίας του ΤΕΕ/ΤΚΜ κ. Κωνσταντίνος Παλουκίδης.