Δεν είναι μυστικό: ο οικοδομικός τομέας στην ΕΕ παράγει απόβλητα, πολλά απόβλητα. Για την ακρίβεια ευθύνεται για περίπου το 1/3 των συνολικών αποβλήτων στη “γηραιά ήπειρο”. Και η ανακύκλωση δεν είναι στα “φόρτε” της: παρότι τα απόβλητα δόμησης και κατεδάφισης (ΑΔοΚ) είναι στη μεγάλη τους πλειονότητα ανακυκλώσιμα και παρά το γεγονός ότι η ανακύκλωσή τους μπορεί να αποφέρει σημαντικά οικονομικά οφέλη, τα περισσότερα κράτη-μέλη δεν τα ανακυκλώνουν. Αν εξαιρέσουμε ορισμένες χώρες της ΕΕ, που ανακυκλώνουν ποσοστό έως 90%, το ποσοστό ανάκτησης στην EΕ των 27 κρατών-μελών είναι, κατά μέσο όρο, ακριβώς κάτω του 50%.
Τα περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη της ανακύκλωσης γίνονται ακόμη πιο ορατά στη γλώσσα των αριθμών: π.χ., στα μέταλλα παρατηρείται συνολική μείωση των επιπτώσεων στο περιβάλλον άνω του 90% για το αλουμίνιο και τον χαλκό και περίπου 15% για τους χάλυβες χαμηλού βαθμού κραματοποίησης.
Στην περίπτωση του γυαλιού στην ΕΕ, καταγράφεται τιμή αγοράς για το ανακυκλωμένο γυαλί περίπου 60-80 ευρώ/τόνο, αρκετά κάτω από τα 90 ευρώ/τόνο που είναι η ανταγωνιστική τιμή του πρωτογενούς (μη ανακυκλωμένου) υλικού. Στην περίπτωση του γυαλιού, υπάρχει, επομένως, σημαντικό οικονομικό όφελος για τους κατασκευαστές . Παρόλα αυτά, η ζήτηση ανακυκλωμένου γυαλιού από την αγορά σπανίως καλύπτεται.
Τα οφέλη δεν είναι μόνο περιβαλλοντικά και οικονομικά. Η ανακύκλωση υλικών επιφέρει αύξηση των θέσεων εργασίας στην κατεδάφιση, διαλογή και ανακύκλωση δομικών υλικών. Πρόκειται κατά κανόνα για τοπικές θέσεις εργασίας, ενώ αναμένεται να δημιουργηθούν ευκαιρίες εργασίας σ’ όλη την Ευρώπη.
Στο σκηνικό αυτό, οι τοπικές και περιφερειακές αρχές -αφού μιλάμε για τοπικές επενδύσεις και τοπικές θέσεις εργασίας- θα έπρεπε σίγουρα να έχει λόγο και ρόλο όχι μόνο στην ανακύκλωση αλλά και στην αντιμετώπιση ζητημάτων σχετικών με την κατασκευή αειφόρων κτηρίων και την επέκταση των τοπικών οικολογικών υποδομών. Τον ρόλο αυτόν, όμως, δεν τον έχουν ή τουλάχιστον αυτό ισχυρίζεται η Επιτροπή των Περιφερειών.
“Τα σχέδια της ΕΕ για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του οικοδομικού τομέα μπορούν να ευοδωθούν μόνο με τη βοήθεια της τοπικής αυτοδιοίκησης και τη στήριξη προς τις ασθενέστερες περιφέρειες. Σε απάντηση στις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ) διαπίστωσε με ανησυχία ότι η θέση των τοπικών και των περιφερειακών αρχών αγνοείται σε μεγάλο βαθμό, παρά τις ευθύνες που αυτές επωμίζονται στην παροχή στέγασης κατά τόπους και στην επίτευξη ενεργειακής απόδοσης. Στη γνωμοδότηση της ΕτΠ που υιοθετήθηκε στις 17 Απριλίου –με εισηγητή τον Csaba Borboly, πρόεδρο του Περιφερειακού Συμβουλίου Χαργκίτα της Ρουμανίας– διατυπώνεται το αίτημα για περισσότερες ενωσιακές επενδύσεις με σκοπό την αντιμετώπιση ζητημάτων σχετικών με την κατασκευή αειφόρων κτηρίων και την επέκταση των τοπικών οικολογικών υποδομών” επισημαίνεται σε σχετική ανακοίνωση της ΕτΠ.
Ο οικοδομικός τομέας στην ΕΕ παράγει περίπου το ήμισυ επί του συνόλου των εξορυσσόμενων υλικών και ευθύνεται για το ένα τρίτο σχεδόν των αποβλήτων. Σε παλαιότερο έγγραφο (Ιούλιος 2014) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής* εξετάζεται ο κύκλος ζωής ενός κτηρίου και αναζητούνται τρόποι βελτίωσης της αποτελεσματικής χρήσης των πόρων.
Μιλώντας στις Βρυξέλλες στις 17/4/2015, ο κ. Borboly επικρότησε μεν τις προτάσεις αυτές, αλλά έθιξε και ορισμένα ανησυχητικά ζητήματα όπως το γεγονός ότι οι τοπικές και περιφερειακές αρχές αγνοούνται, μολονότι είναι αρμόδιες για την εφαρμογή της σχετικής κοινοτικής και εθνικής νομοθεσίας, την αρωγή των τοπικών επιχειρήσεων και την παροχή συμβουλών προς τους επενδυτές και το κοινό.
Χρήση παραδοσιακών υλικών συμπληρωματικά προς τις νέες τεχνολογίες
Επίσης, κατά τον κ.Borboly, η ΕΕ πρέπει να συνεκτιμήσει τη χρήση παραδοσιακών μεθόδων και υλικών –όπως η ξυλεία– συμπληρωματικά προς τις νέες τεχνολογίες με σκοπό την επέκταση της ανακύκλωσης των αποβλήτων από τα οικοδομικά υλικά και τις κατεδαφίσεις, καθώς και την παροχή πειστικότερων κινήτρων προς τους πελάτες, τους εργολάβους και τους κατασκευαστές στο τομέα αυτό.
Ο κ. Borboly προσέθεσε δε τα εξής: «Οι δείκτες δεν είναι ο μόνος τρόπος να καταστεί πιο οικολογικός ο οικοδομικός τομέας· αν και χάρη στα οικολογικά κτήρια, εξοικονομούνται χρήματα, η μεγιστοποίηση της αποδοτικότητας προϋποθέτει άρτια ενεργοποίηση της λειτουργίας, αποτελεσματική διαχείριση και συνεργασία των ιδιοκτητών και των χρηστών σε τοπική και περιφερειακή κλίμακα».
Αντισταθμιστικός μηχανισμός για τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες
Δεδομένων των μεγάλων περιφερειακών αποκλίσεων και της ολοένα και δραστικότερης περιστολής της χρηματοδότησης της τοπικής αυτοδιοίκησης, η ΕτΠ καλεί την ΕΕ να καταρτίσει έναν αντισταθμιστικό μηχανισμό για την υποβοήθηση των λιγότερο ανεπτυγμένων περιφερειών να αντεπεξέλθουν στην ανάγκη δημιουργίας αειφόρων κτηρίων και επέκτασης των οικολογικών υποδομών σε όσες εξ αυτών επηρεάζονται περισσότερο από τις αλλαγές στη χρήση της γης.
Πρέπει οι αγροτικές περιοχές, οι κωμοπόλεις και οι μεσαίου μεγέθους πόλεις να βοηθηθούν με τις κατάλληλες επενδύσεις και έρευνα σε νέες τεχνολογίες, μέσω κοινοτικών μηχανισμών χρηματοδότησης όπως ο «Ορίζοντας 2020».
*Διαβάστε ΕΔΩ την ανακοίνωση της Επιτροπής των Περιφερειών
*Διαβάστε ΕΔΩ το έγγραφο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Περισσότερα για την Επιτροπή των Περιφερειών και την αντιπροσωπεία της στην Ελλάδα ΕΔΩ