*Άρθρο της κα Άννας Μίχου, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός & Μηχανικός Η/Υ και Πρόεδρος ΜΕ Περιβάλλοντος ΤΕΕ/ΤΚΜ
Το Τεχνικό Επιμελητήριο και ιδιαίτερα το Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας δίνει, εδώ και πολλά χρόνια, δείγματα γραφής όσον αφορά στη διαχείριση του περιβάλλοντος και την κλιματική αλλαγή. Την εποχή, όμως, που αντιμετωπίζουμε την κλιματική κρίση, την κρίση της βιοποικιλότητας και την κρίση της πανδημίας, που συμπυκνώνονται όλες στις λέξεις «περιβαλλοντική κρίση», οφείλουμε να προχωρήσουμε σε σημαντικά και δεσμευτικά βήματα.
Η νομοθεσία στην Ελλάδα ενσωματώνει με αργούς ρυθμούς το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο για το κλίμα, την βιοποικιλότητα και την κυκλική οικονομία, αλλά ακόμη πιο αργός είναι ο ρυθμός αλλαγής της νοοτροπίας, της στάσης και της συμπεριφοράς των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των μηχανικών.
Ο μηχανικός συνδέει τις ανάγκες της κοινωνίας με την επιστήμη, ως εκ τούτου έχει αυξημένη ευθύνη απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. Τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, όπως η πρόσβαση σε τροφή και νερό, η στέγαση και η ασφάλεια, απειλούνται ευθέως από την υπερθέρμανση του πλανήτη και τις άμεσες φυσικές επιπτώσεις της. Συνεπώς, η ασφάλεια της κοινωνίας, πρώτιστο μέλημα του μηχανικού, ταυτίζεται με την προστασία των φυσικών πόρων, την διατήρηση της φύσης, την αναστροφή της κλιματικής αλλαγής. Ο νέος κόσμος που δημιουργείται από τους μηχανικούς οφείλει να έχει νέα χαρακτηριστικά που να απαντούν στις προκλήσεις των κρίσεων. Επιπλέον, ο μηχανικός οφείλει να σχεδιάσει και να υλοποιήσει, σε συνεργασία με επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων, την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων που έχει αλλοιώσει ο άνθρωπος με τις παρεμβάσεις του.
Το έργο των μηχανικών ήταν πάντα συνυφασμένο με την ανθρώπινη πρόοδο και φαίνεται ότι η ευθύνη τους, στην παρούσα συγκυρία, είναι μεγαλύτερη από ποτέ.
Κατά την άποψη μας, οφείλουν οι μηχανικοί να είναι πρωτοπόροι στη νέα στρατηγική και στην επίτευξη των στόχων για τις εκπομπές αερίων ρύπων, την διατήρηση της φύσης, την πρόληψη των φαινομένων όπως ο ιός SARS COV 2 που σχετίζεται άμεσα με το περιβάλλον, όπως υποστηρίζει ο Εκτελεστικός Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος. Άλλωστε, παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη των τεχνολογιών και την διάδοση των τεχνολογικών καινοτομιών.
Μπορεί το ΤΕΕ, στην χώρα μας, να αποτελέσει την υπεύθυνη ηγεσία στην νέα εποχή και να βρίσκεται σταθερά ένα βήμα μπροστά, οδηγώντας σε κάθε δραστηριότητα τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα στις αναγκαίες πολιτικές και πρακτικές;
Απαντώντας θετικά στο ερώτημα, προτείνουμε, μέχρι τον Ιούνιο του 2022, το ΤΕΕ να έχει επεξεργαστεί και υιοθετήσει Δήλωση Κλιματικής Δράσης και τους άξονες αυτοδέσμευσης του για την αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης. Επίσης, να ενσωματώσει τις αναγκαίες προβλέψεις στον κώδικα δεοντολογίας των μηχανικών, χωρίς να θεωρούμε ότι οι μηχανικοί οφείλουν να έχουν πιο ηθική συμπεριφορά από την κοινωνία, αλλά ότι μπορούν ρεαλιστικά και έγκαιρα να διαβλέπουν τις ανάγκες βιωσιμότητας, να ηγούνται και να κινητοποιούν την κοινωνία.
Απαραίτητα βήματα σ’ αυτήν την πορεία είναι:
α) Να καθορίσουμε τους σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν την συμπεριφορά των μηχανικών στο επάγγελμα, όπως οι απαιτήσεις των εργοδοτών / εντολέων, το γνωστικό επίπεδο, η νομοθεσία κ.ά.
β) Να δημιουργηθούν οι ομάδες εργασίας που θα επεξεργαστούν την Δήλωση Κλιματικής Δράσης του ΤΕΕ και τις προσθήκες στον κώδικα δεοντολογίας.
γ) Να αναπτυχθούν συνεργασίες με αντίστοιχα επιμελητήρια και οργανώσεις μηχανικών σε χώρες της ΕΕ για ανταλλαγή απόψεων, ανάπτυξη κοινών δράσεων και μεταφορά καλών πρακτικών.
δ) Η Δήλωση Κλιματικής Δράσης και οι άξονες αυτοδέσμευσης για το περιβάλλον να συζητηθούν ευρέως σε όλα τα Περιφερειακά Τμήματα και με ευρείες συμμετοχικές διαδικασίες.
ε) Να ληφθεί απόφαση από την Αντιπροσωπεία του ΤΕΕ, για την Δήλωση Κλιματικής Δράσης και την τροποποίηση του κώδικα δεοντολογίας, με σαφείς δεσμεύσεις για το περιβάλλον σε όλους τους τομείς δραστηριότητας των μηχανικών.
στ) Να οργανωθεί ένα μεγάλο συνέδριο για την διάδοση των θέσεων του ΤΕΕ και την έναρξη μιας νέας διαδικασίας συμμαχιών με επιστημονικούς και επαγγελματικούς φορείς, την Διοίκηση, την Αυτοδιοίκηση και την κοινωνία των πολιτών.
ζ) Να προταθούν οι αναγκαίες τροποποιήσεις του θεσμικού πλαισίου ώστε να αποτυπωθούν τα παραπάνω στην νομοθεσία για τον χαρακτήρα και τον ρόλο του ΤΕΕ.
Το Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας του ΤΕΕ έχει το ανθρώπινο δυναμικό και το κύρος για να εκκινήσει την πρωτοβουλία.
Πλέον, τα διλήμματα και οι συγκρούσεις μεταξύ του άμεσου οικονομικού κόστους, των εύκολων επιλογών και των περιβαλλοντικών απαιτήσεων στην καθημερινή δραστηριότητα των μηχανικών μπορούν να έχουν μια και μοναδική απάντηση. Το ατομικό και επαγγελματικό συμφέρον των μηχανικών δεν μπορεί παρά να συμβαδίζει με το συλλογικό κοινωνικό όφελος και να εντάσσεται στο πλαίσιο της διατήρησης της υγείας του πλανήτη που διασφαλίζει την υγεία και την ευημερία των κατοίκων του.
Ενδεικτικά ανθολογούμε ορισμένα κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα, που καταδεικνύουν τόσο την ανάγκη μιας πολυεπίπεδης διακυβέρνησης και παγκόσμιας δράσης, όσο και τη σημασία των τοπικών πρωτοβουλιών και δεσμεύσεων:
- Ο στόχος μετά την συμφωνία του Παρισιού είναι να συγκρατηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη στον 1.5ο C, όμως, με τα παρόντα μέτρα οι επιστήμονες προβλέπουν αύξηση άνω των 2o C.
- Σύμφωνα με την έκθεσή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος «Υγιές περιβάλλον, υγιείς ζωές» ένας στους οκτώ θανάτους στην Ευρώπη μπορεί να αποδοθεί σε κακή ποιότητα του περιβάλλοντος.
- Τα φτωχότερα τμήματα του πληθυσμού εντός των αναπτυγμένων χωρών και οι αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ ευθύνονται για το 10% των εκπομπών αερίων ρύπων, θα πληρώσουν το 75% του κόστους της κλιματικής αλλαγής, αν δεν ληφθούν μέτρα. Οι κλιματικοί πρόσφυγες και η όξυνση των ανισοτήτων αποτελούν ήδη υφιστάμενα προβλήματα που επηρεάζουν όλες τις κοινωνίες.
- Οι στόχοι για την ενεργειακή απόδοση στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποκλίνουν ετησίως κατά 4%-6%. Στο πλαίσιο αυτό, ανάμεσα στις άλλες πρωτοβουλίες, Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε τον Οκτώβριο 2020 την πολιτική της «Κύμα Ανακαινίσεων για την Ευρώπη»
- Σύμφωνα με την περιβαλλοντική αξιολόγηση της Ελλάδας από τον ΟΟΣΑ το 2020
- Εξακολουθούν να καταγράφονται ατμοσφαιρικοί ρύποι στις αστικές περιοχές που υπερβαίνουν τα όρια που τίθενται από την νομοθεσία της ΕΕ, με σοβαρές επιπτώσεις για τη δημόσια υγεία.
- Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση της χρήσης λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων και υδάτινων πόρων στη γεωργία. Σε πολλά αστικά κέντρα δεν διασφαλίζεται κατάλληλη επεξεργασία των λυμάτων.
- Τα υψηλά ποσοστά μη συμμόρφωσης υπονομεύουν την εφαρμογή της περιβαλλοντικής πολιτικής.
Γίνεται σαφές ότι η ανάκαμψη και η βελτίωση της ποιότητας ζωής μας είναι συνώνυμες με τις περιβαλλοντικές δεσμεύσεις.
Η αυτοδέσμευση του Τεχνικού Επιμελητηρίου για την περιβαλλοντική κρίση και η υιοθέτηση Δήλωσης Κλιματικής Δράσης, μέσα από συμμετοχικές διαδικασίες των μελών του, μπορούν να αποτελέσουν καταλύτη στην χώρα μας.