Κλικ για μεγέθυνση του χάρτη
Είναι γεγονός: Το Σχέδιο Υπουργικής Απόφασης για το νέο Περιφερειακό Χωροταξικό και τα συνοδευτικά του έγγραφα δόθηκαν σε δημοσιότητα και η διαβούλευση προχωράει. Παρότι οι κεντρικοί άξονες και στόχοι του νέου σχεδίου υπουργικής απόφασης για το περιφερειακό χωροταξικό κινούνται στη σωστή κατεύθυνση, αυτό επιδέχεται βελτιώσεων. Λύσεις επιβάλλονται. Ταυτόχρονα όμως επιβάλλεται να ολοκληρωθούν το συντομότερο οι διαδικασίες και να θεσμοθετηθεί το Περιφερειακό Πλαίσιο. Στο σημείο που έχει φτάσει σήμερα ο σχεδιασμός, δεν κινδυνεύουμε τόσο από τις ενδεχόμενες αστοχίες, όσο από απαράδεκτες καθυστερήσεις και διαρκώς προωθούμενες “bypass” διαδικασίες, που υπονομεύουν την ασφάλεια δικαίου και κατ’ επέκταση, δυσκολεύουν οποιαδήποτε αναπτυξιακή πρωτοβουλία. Αυτό που είναι σίγουρα βασικό είναι το επίπεδο ανάλυσης που θα πρέπει να ενσωματώνει το Σχέδιο της Υπουργικής Απόφασης (ΥΑ). Τι εννοούμε; Εξηγούμαστε αμέσως: για να αποφύγουμε φαινόμενα του παρελθόντος, που προκάλεσαν μακροχρόνιες καθυστερήσεις λόγω και προσφυγών, το σχέδιο ΥΑ πρέπει να χαρακτηρίζεται από έναν τρόπο γραφής, που να ενισχύει τη στρατηγική πλην ουσιαστική προσέγγιση για το σύνολό του, αντί να ορίζει και να ρυθμίζει τα πράγματα με τρόπο τόσο ασφυκτικό, που δεν θα επιτρέπει την ευελιξία και την προσαρμογή σε νέα δεδομένα. Εξαίρεση θα πρέπει να αποτελέσουν ορισμένες παρεμβάσεις σε μείζονος και στρατηγικής σημασίας θέματα, οι οποίες θα ήταν δυνατό να αναφέρονται ρητά. Το ΠΠΧΣΑΑ είναι ένα σχέδιο με ορίζοντα 15ετίας και μέχρι …το 2030 πιθανότατα θα έχουν αλλάξει πολλά, σε επίπεδο τόσο πολιτικής και οικονομίας, όσο και …τεχνολογίας.
Θέματα προς επίλυση προκύπτουν και σε ό,τι αφορά την ύπαρξη αναφορών 1) σε στρατηγικής σημασίας έργα, για τα οποία χρειάζεται περαιτέρω συζήτηση, αλλά και 2) κατευθύνσεων για στρατηγικής σημασίας κλάδους. Ζήτημα υπάρχει και σχετικά με την αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου Θεσσαλονίκης, ενώ παράλληλα επισημαίνεται ότι η αναφορά περί σύστασης διυπουργικής ομάδας για την παρακολούθηση της εφαρμογής του παρόντος ΠΠΣΧΑΑ κρίνεται τουλάχιστον ανεπαρκής. Ας δούμε όμως ορισμένα από τα βασικά κενά και προβλήματα πιο αναλυτικά:
1) Ένα πρώτο ζήτημα έχει να κάνει με το επίπεδο ανάλυσης που θα πρέπει να εμπεριέχει το Σχέδιο της ΥΑ και το τι συνεπάγεται για την υλοποίηση ορισμένων παρεμβάσεων. Στο παρελθόν έχει διαπιστωθεί η επίκληση της απουσίας αναφορών για συγκεκριμένες παρεμβάσεις σε Χωροταξικά και Πολεοδομικά Σχέδια ως μέσο για την ανάσχεσή τους. Στο βαθμό που το συγκεκριμένο Σχέδιο ΥΑ χαρακτηρίζεται από διαφορετικούς βαθμούς εξειδίκευσης, ανάλογα με τον τομέα και την ωρίμανση των προτάσεων που υπάρχουν γι’ αυτόν, εκτιμάται ότι μπορεί να εγερθούν ζητήματα σε περιπτώσεις όπου απουσιάζουν σαφείς αναφορές σε συγκεκριμένα αποφασισμένα έργα (ενδεικτικά, η ολοκλήρωση της Ε.Ο. Ν. Μουδανιών -Πευκοχωρίου στο τμήμα Καλλιθέα – Πευκοχώρι, ο Εξωτερικός Οδικός Δακτύλιος Θεσσαλονίκης από Εγνατία οδό έως σύνδεση με νέα και υφιστάμενη εθνικές οδούς «Θεσσαλονίκη-Γαλάτιστα-Πολύγυρος», κ.λπ.). Εκτιμάται ότι τα υφιστάμενα «κενά» πληροφόρησης είναι αρκετά και δε μπορούν να καλυφθούν άμεσα στο σύνολό τους. Ο μόνος εναλλακτικός τρόπος για να αντιμετωπιστεί το συγκεκριμένο ζήτημα είναι το Σχέδιο ΥΑ να χαρακτηρίζεται από έναν τρόπο γραφής που να ενισχύει τη στρατηγική, πλην ουσιαστική, προσέγγισή του για το σύνολό του, με την εξαίρεση ορισμένων συγκεκριμένων παρεμβάσεων που θεωρεί ότι είναι μείζονος και στρατηγικής σημασίας και οι οποίες θα ήταν δυνατό να αναφέρονται ρητά. Άλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το ΠΠΧΣΑΑ είναι ένα σχέδιο με ορίζοντα 15ετίας, δηλ. ένα διάστημα στο οποίο μπορεί να μεταβληθούν οι πολιτικές και οι τεχνολογίες.
2) Ένα ακόμη ζήτημα έχει να κάνει με ορισμένες σημαντικές επιλογές του Σχεδίου, σχετικά με την ύπαρξη ή απουσία αναφορών σε στρατηγικής σημασίας έργα. Ενδεικτικά, αναφέρεται η ύπαρξη αναφοράς για αεροδρόμιο στην περιοχή της Αλεξάνδρειας, που θα εξυπηρετεί εμπορευματικές μεταφορές. Την ίδια ώρα απουσιάζουν αναφορές για σημαντικά έργα για τα οποία υπάρχει ένας μεγαλύτερος βαθμός ωρίμανσης (όπως τα έργα του ΕΣΣΥΜ-Θ). Πρόκειται για δεδομένα, που θα πρέπει να συζητηθούν ενδελεχώς και είτε να ληφθούν οριστικές αποφάσεις για την ενσωμάτωσή τους ή μη, είτε –αν δεν υπάρχει βεβαιότητα- να αντιμετωπιστούν στο πλαίσιο της στρατηγικής προσέγγισης που προαναφέρθηκε. Σε κάθε περίπτωση, είναι χρήσιμο να έχουμε υπόψη μας ότι για τα μεγάλα έργα της Περιφέρειας θα πρέπει να υπάρξει μια ιεράρχηση, προκειμένου να μη δημιουργούνται διαρκώς νέες υποχρεώσεις, όταν εκκρεμεί η ολοκλήρωση των τρεχόντων και αρκετών ακόμη που είναι σε στάδιο σχεδιασμού.
3) Στην ίδια λογική, το Σχέδιο ΥΑ εμφανίζει ορισμένες αντιφατικές κατευθύνσεις για στρατηγικής σημασίας κλάδους, όπου απαιτείται περαιτέρω συζήτηση. Έτσι, ενώ αναφέρει ότι σε περιοχές όπως το Κορδελιό, τα Διαβατά και η Σίνδος θα πρέπει να υπάρξει ένα μακροχρόνιο πλάνο μετεγκατάστασης των επικίνδυνων μονάδων, από την άλλη για τις εξορυκτικές δραστηριότητες αναφέρει ότι «Για τα γνωστά κοιτάσματα … θα πρέπει να εξετάζεται και το ενδεχόμενο μετακίνησης άλλων χρήσεων γης σε σχέση με τις οποίες προκύπτει σύγκρουση». Ομοίως, συζήτηση προκάλεσε η αναφορά στην έννοια της φέρουσας ικανότητας για τον τουρισμό σε αρκετά σημεία, όταν μάλιστα εμφανίζεται να αφορά στις ΠΟΤΑ, που ως οργανωμένος τρόπος δόμησης έχει εξ ορισμού μικρότερη επίπτωση από την ανοργάνωτη διάχυτη δόμηση. Το ΤΕΕ/ ΤΚΜ έχει εκφράσει την άποψή του και για τα τρία αυτά θέματα. Στη μεν πρώτη περίπτωση σε πρόσφατο πόρισμά του αναφέρει ότι θα πρέπει να υπάρξουν ενιαίες προδιαγραφές εκπόνησης ΣΑΤΑΜΕ και σύνδεση της πολιτικής προστασίας με το χωρικό σχεδιασμό και με τις σχετικές με αυτόν ρυθμίσεις, προκειμένου να υπάρξει λύση σε ένα θέμα που χρονίζει. Στη δεύτερη ότι είναι ιδιαίτερα κρίσιμο να βρεθεί ένα “modus vivendi” στην περιοχή της ΒΑ Χαλκιδικής, ώστε να αποτελέσει μοντέλο και για άλλες περιοχές όπου εντοπίζονται σημαντικά πεδία ορυκτού πλούτου (τα οποία είναι εκτεταμένα στην Περιφέρεια, σύμφωνα με το Σχέδιο ΥΑ). Στη, δε, τρίτη ότι θα πρέπει να ορίζεται η συγκεκριμένη έννοια της «φέρουσας ικανότητας» και το πώς προσδιορίζεται, δεδομένου ότι και το αντίστοιχο Ειδικό Πλαίσιο του Τουρισμού αποφεύγει σχετικές αναφορές και ερμηνείες, ειδάλλως να παραλείπεται.
4) Επίσης, προκύπτει ένα ζήτημα σε σχέση με την αναθεώρηση του Ρυθμιστικού Σχεδίου Θεσσαλονίκης (ΡΣΘ). Το ΤΕΕ/ΤΚΜ αντέδρασε με σειρά επιστολών στην απόσυρση του τμήματος του Σχεδίου Νόμου της προηγούμενης Κυβέρνησης, που αφορούσε στο ΡΣΘ, αλλά και στην κατάργηση του Οργανισμού Ρυθμιστικού Θεσσαλονίκης (ΟΡΘΕ). Επίσης, με τη σύμφωνη γνώμη του τέως Υπουργού ΠΕΚΑ, το ΤΕΕ/ΤΚΜ οργάνωσε και συντόνισε διάλογο με τους φορείς της πόλης, ώστε να προχωρήσει το συντομότερο δυνατόν η θεσμοθέτησή του νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου.
Σχετικά με τον τρόπο θεσμοθέτησής του και υπό το πρίσμα των θεσμικών ιδίως εξελίξεων που υπήρξαν έκτοτε, η ΔΕ θεωρεί πλέον ότι το νέο ΡΣΘ οφείλει να ενσωματώνεται και θεσμοθετείται ως μέρος του ΠΠΧΣΑΑ Κεντρικής Μακεδονίας και όχι ως διακριτό σχέδιο. Αυτή η επιλογή αναδεικνύει το στρατηγικό χαρακτήρα του σχεδίου, χωρίς παράλληλα να θέτει ένα πρόσθετο επίπεδο σχεδιασμού για τη μητροπολιτική περιοχή της Θεσσαλονίκης. Συμπληρωματικά προς την κατεύθυνση αυτή, συστήνεται η ενσωμάτωση αυτή να έχει χαρακτήρα διακριτού Κεφαλαίου και να αφορά στην περιοχή που ορίζεται ως περιοχή της λειτουργικής Μητροπολιτικής Θεσσαλονίκης. Έχει παρέλθει πια τόσος χρόνος από την ολοκλήρωση του νέου ΡΣΘ, που οποιαδήποτε νέα καθυστέρηση στο να περιβληθεί με κάποια νομική μορφή θα οδηγήσει στην εξάλειψή του.
5) Ένα οριζόντιου χαρακτήρα ζήτημα έχει να κάνει με τη δομή του Σχεδίου της ΥΑ, που είναι προβληματική. Η διάρθρωση του είναι παράλληλα θεματική και χωρική, συνεπώς καταλήγουμε σε ένα ιδιαίτερα εκτενές κείμενο που περιέχει πληθώρα επαναλήψεων, με αναφορές για τα ίδια θέματα να εμφανίζονται διάχυτες σε πολλά από τα άρθρα του, αλλά και αρκετές αναφορές να μην εξειδικεύονται ή να παραλείπονται στη συνέχεια (ενδεικτικό είναι ότι στην Ευρύτερη Αναπτυξιακή Ζώνη που αφορά στην ενέργεια αναφέρονται οι Αιολικές Εγκαταστάσεις και οι ΜΥΗΣ, ενώ παραλείπεται η γεωθερμία). Εκτιμάται ότι το Σχέδιο ΥΑ θα μπορούσε να ακολουθεί αποκλειστικά τη χωρική προσέγγιση εξειδικεύοντας τις κατευθύνσεις ανά περιοχή.
Επιμέρους επισημάνσεις αναφέρονται στο Πόρισμα της ΟΕ του ΤΕΕ/ ΤΚΜ. Αξίζει όμως να επισημάνουμε την αναφορά της Ομάδας Μελέτης του ΠΠΧΣΑΑ για τον περιορισμένο βαθμό εφαρμογής αρκετών εκ των προνοιών του προηγούμενου (ισχύοντος) ΠΠΧΣΑΑ. Στο πλαίσιο αυτό, εκτιμάται ότι τα μέτρα και δράσεις διοικητικού χαρακτήρα που προτείνονται στο Πρόγραμμα Δράσης του Σχεδίου ΥΑ ουδόλως πρόκειται να βελτιώσουν τον τρόπο παρακολούθησης και εφαρμογής του Πλαισίου και απαιτούνται ριζικές αλλαγές με μεταφορά εξουσίας από το κέντρο και ενδυνάμωση των περιφερειακών δομών (της κεντρικής και αιρετής διοίκησης και αυτοδιοίκησης, αντίστοιχα). Υπό το πρίσμα αυτό, η αναφορά περί σύστασης δι-υπουργικής ομάδας για την παρακολούθηση της εφαρμογής του παρόντος ΠΠΧΣΑΑ κρίνεται τουλάχιστον ανεπαρκής.