της Κυριακής Πετρίδου, Αρχιτέκτονα MSc
Ένας από τους πλέον επιτυχημένους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυτός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας συνεχίζει και φέτος την πορεία του, με την Πάφο της Κύπρου και το Ώρχους (Aarhus) της Δανίας να παραλαμβάνουν τη σκυτάλη για το 2017.
Ο θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης καθιερώθηκε το 1985 με πρώτη την Αθήνα και περισσότερες από 50 πόλεις της γηραιάς Ηπείρου να έχουν κατακτήσει τον τίτλο, μεταξύ των οποίων η Θεσσαλονίκη το 1997, η Πάτρα το 2006 και πρόσφατα η Ελευσίνα για το 2021. Μερικές από αυτές υπήρξαν παραδείγματα εξαιρετικής διοργάνωσης, όλες όμως κατέγραψαν επιμέρους επιτυχημένες εκδηλώσεις, οι οποίες πέραν της ανάδειξης του πολυποίκιλου ευρωπαϊκού πολιτισμού, συνέβαλλαν στην ανάδειξη της τοπικής κουλτούρας και του τρόπου ζωής, στην αναβάθμιση και σε πολλές περιπτώσεις στη δημιουργία υποδομών, νέων πολιτιστικών θεσμών, καθώς και στην ενίσχυση αισθήματος ικανοποίησης και περηφάνιας των πολιτών για την πόλη τους.
ΠΑΦΟΣ: «Ανοικτό Εργοστάσιο Πολιτισμού»
Η Πάφος θεωρείται γενέτειρα της θεάς της ομορφιάς και του έρωτα Αφροδίτης, βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της Κύπρου και ήταν η αρχαία πρωτεύουσα της. Η πολύ μεγάλη πολιτιστική κληρονομιά που άφησαν στην πόλη και την περιοχή της Πάφου τα σχεδόν 4000 χρόνια ύπαρξης της, την κατέστησαν ένα μεγάλο, ανοικτό μουσείο και για το λόγο αυτό, από το 1980 ολόκληρη η πόλη περιλαμβάνεται στον κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Ουνέσκο. Την μακραίωνη ιστορία της φανερώνουν οι αξιόλογοι αρχαιολογικοί και λοιποί επισκέψιμοι χώροι της, όπως τα Ψηφιδωτά στην έπαυλη του Διόνυσου, οι Τάφοι των Βασιλέων, το Μεσαιωνικό Κάστρο στο λιμάνι, οι πολυάριθμες βυζαντινές εκκλησίες.
Για την Πάφο, η ανάληψη της διοργάνωσης του θεσμού, αποτέλεσε μια αναγνώριση όχι τόσο για τα όσα διαθέτει, αλλά κυρίως για όσα μπορεί να πετύχει. Η φιλοσοφία που διέπει το πρόγραμμα της Πάφου, σύμφωνα με τους διοργανωτές, θεμελιώνεται στη χιλιετή τοπική παράδοση παραγωγής πολιτισμού σε ανοικτούς χώρους. Η ανοικτότητα είναι η λέξη – κλειδί, αλλά και το διαρκές ζητούμενο – στόχος για το πρόγραμμα Πάφος 2017, που αναδεικνύει την πρόθεση να εμπλακούν στο εγχείρημα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας όλοι οι κάτοικοι της πόλης, της επαρχίας της Πάφου, αλλά και οι φιλοξενούμενοι και οι επισκέπτες. Η έννοια της ανοικτότητας σκοπεύει στην αποκατάσταση της ενότητας ανάμεσα σε τόπους και λαούς. Σε μία πόλη που φέρει έντονα τα ίχνη των λαών που την διέσχισαν στη διάρκεια της ιστορίας της, είτε ως έμποροι, είτε ως κατακτητές (Φοίνικες, Αιγύπτιοι, Πέρσες, Ρωμαίοι , Βυζαντινοί, Σαρακηνοί, Φράγκοι, Ενετοί, Γενοβέζοι, Τούρκοι, Βρετανοί), αλλά και οι σημερινοί μετανάστες και πρόσφυγες, τουρίστες και ξένοι που τη διάλεξαν για πατρίδα τους, μεγαλώνουν τη μικρή Πάφο και καλούνται να συνυπάρξουν και να συνομιλήσουν. Το εμβληματικό σύνθημα του προγράμματος «Συνδέοντας Ηπείρους, Γεφυρώνοντας Πολιτισμούς» υπογραμμίζει τον στόχο αυτό.
Σε ότι αφορά τις υποδομές μετά από πολύχρονη απουσία οποιασδήποτε νέας παρέμβασης και βελτίωσης σε δημόσιους χώρους της πόλης ο Οργανισμός για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης «Πάφος 2017», με τη συνεργασία του Δήμου Πάφου και του κράτους, πραγματοποίησε σοβαρές επεμβάσεις και αλλαγές στο δημόσιο χώρο, προκειμένου να υλοποιηθεί η βασική ιδέα της διοργάνωσης «Ανοιχτό Εργαστήρι Πολιτισμού», βάσει του οποίου ολόκληρη η πόλη μετατρέπεται σε μια τεράστια σκηνή για τη φιλοξενία εκδηλώσεων και δράσεων.
Με το πρόγραμμα των 150 και πλέον έργων και 300 δράσεων, επιχειρείται να γεφυρωθούν χάσματα και να δημιουργηθούν συγκλίσεις και συνεργασίες, με την ανάδειξη και προβολή σημαντικών έργων και δημιουργών από την Πάφο, την Κύπρο, την Ευρώπη. Το πρόγραμμα αποτελείται από τις θεματικές ενότητες Μύθος και Θρησκεία, Ταξιδιώτες του Κόσμου και Στάδια του Μέλλοντος καθώς και από τη Σκηνή που Ταξιδεύει, μια εκτενή πλατφόρμα που διατρέχει και τις τρεις προαναφερθείσες ενότητες.
Είναι ένα πρόγραμμα που περιλαμβάνει ζητήματα πολιτιστικής ταυτότητας, μεγάλα θέματα της ανθρωπότητας, προτάσεις για το μέλλον της Ευρώπης. Επιπλέον μέσα από μια πληθώρα συνεργασιών με άλλες Ευρωπαϊκές πόλεις, πρώην και μελλοντικές Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης (όπως η Valletta 2018 και η Matera 2019) και ιδιαίτερα με τη αδελφή Πολιτιστική Πρωτεύουσα για το 2017, το Όρχους της Δανίας, προωθείται η σαφής τοποθέτηση της Πάφου στον ευρωπαϊκό πολιτιστικό χάρτη.
ΏΡΧΟΥΣ: «Άς Ξανασκεφτούμε» (AARHUS: Let’s Rethink)
Εκατοντάδες χιλιόμετρα βόρεια της Πάφου βρίσκεται η δεύτερη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2017. Το Ώρχους είναι η δεύτερη σε μέγεθος πόλη και το μεγαλύτερο λιμάνι, στην ανατολική ακτή της χερσονήσου της Γιουτλάνδης, στο κέντρο της Δανίας. Το Ώρχους ιδρύθηκε τον 8ο μ.Χ. αιώνα, ως οχυρωμένος οικισμός των Βίκινγκς, ενώ οι πρώτες γραπτές μαρτυρίες προέρχονται από την επισκοπή, που είχε την έδρα της στο Ώρχους, το 948. Η πόλη ιδρύθηκε στις βόρειες ακτές του φιόρδ σε ένα φυσικό λιμάνι και ο κυριότερος λόγος ανάπτυξης ήταν για αιώνες το θαλάσσιο εμπόριο γεωργικών προϊόντων. Το Ώρχους σήμερα είναι μια ακμάζουσα και συναρπαστική πόλη με το νεότερο πληθυσμό και την υψηλότερη συγκέντρωση φοιτητών στη Δανία.
Οι εκδηλώσεις ξεκίνησαν επίσημα με ένα εντυπωσιακό αφιέρωμα στους Βίκινγκ πειρατές και τους θρύλους τους. Ένα υπερθέαμα στη θάλασσα, με αντίγραφα πλοίων των Βίκινγκ, εντυπωσιακά δρώμενα εμπνευσμένα από μεσαιωνικούς μύθους και θρύλους αλλά και μοναδικά πυροτεχνήματα. Ένα μαγικό ταξίδι στο παρελθόν της Δανίας, το οποίο δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό στο πλατύ ευρωπαϊκό κοινό.
«Let’s rethink» είναι το σύνθημα του προγράμματος του Ώρχους για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Μέσα από τέσσερις MEGA εκδηλώσεις, 12 εκδηλώσεις στην Πανσέληνο (Full Moon Events) και περισσότερα από 160 έργα σε όλη την Περιφέρεια της Κεντρικής Δανίας, αναζητούνται απαντήσεις σε ερωτήματα όπως: Μπορεί η τέχνη να αλλάξει τον κόσμο; Τι συμβαίνει όταν κάνουμε κάτι αναπάντεχο; Μπορεί ο πολιτισμός να μας συνδέσει με νέους τρόπους; Επιδίωξη του προγράμματος είναι να ενώσει τους κατοίκους με τους καλλιτέχνες για να δημιουργήσουν μαζί μοναδικές και μαγικές στιγμές, να συγκεντρώσουν εμπειρίες και να ξανασκεφτούν σε μεγάλη κλίμακα.
Το Ώρχους, σύμφωνα με τους κατοίκους του, είναι η «μικρότερη μεγαλούπολη του κόσμου». Οι πολίτες βλέπουν σε γενικές γραμμές θετικά το όλο εγχείρημα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας και ελπίζουν ότι η μικρή πόλη τους θα βγει κερδισμένη, τουλάχιστον στο κομμάτι του πολιτισμού, αλλά και του ανοίγματος στην Ευρώπη και τον κόσμο. Σύμφωνα με τον δήμαρχο του Ώρχους, αυτός ο χρόνος εγκαινιάζει «το πιο φιλόδοξο πολιτιστικό πρότζεκτ όλων των εποχών στη Δανία. Ελπίζουμε ότι θα αφήσουμε πίσω μας το αποτύπωμά μας. Στην Ευρώπη, αλλά και οπουδήποτε αλλού βλέπει κανείς μία ανοδική τάση των “δεύτερων μεγαλύτερων πόλεων”. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι επισκέπτονται τις “δεύτερες μεγαλύτερες πόλεις” είτε επειδή έχουν ήδη επισκεφτεί τις πρωτεύουσες είτε επειδή επιθυμούν να βιώσουν κάτι εντελώς καινούριο».
Σε αντίθεση με την Πάφο, στο Ώρχους οι υποδομές και η διαμόρφωση των δημόσιων υπαίθριων χώρων είναι εξαιρετικά ανεπτυγμένες, με γνώμονα την αξιοποίηση των φυσικών στοιχείων και χαρακτηριστικό παράδειγμα την αποκατάσταση του ομώνυμου ποταμού, που διέσχιζε το ιστορικό κέντρο της πόλης και κατά τη δεκαετία του ’30 είχε καλυφθεί και μετατραπεί σε οδικό άξονα. Ο ποταμός αποκαταστάθηκε στην αρχική του μορφή, ενώ οι όχθες του κατάλληλα διαμορφωμένες ως ελεύθεροι χώροι, έχουν μεταβληθεί σε εστίες κοινωνικών και εμπορικών δραστηριοτήτων, με ενθουσιώδη ανταπόκριση από τους κατοίκους της πόλης.
Μέσα σε αυτό το αναβαθμισμένο αστικό και περιαστικό περιβάλλον, οι επισκέπτες καλούνται να ακολουθήσουν ποδηλατικές διαδρομές στην πόλη και στη φύση, να επισκεφτούν τα εξαιρετικά μουσεία και τα κτίρια που ενσωματώνουν βιώσιμες σχεδιαστικές λύσεις και πράσινη ενέργεια και να ανακαλύψουν τους γαστρονομικούς θησαυρούς της νέας σκανδιναβικής κουζίνας.