Η τραγική απώλεια δύο εφήβων στη Σάμο, αλλά και ο συνολικός αριθμός θυμάτων, νεκρών και τραυματιών, είτε σε ελληνικό, είτε σε τουρκικό έδαφος (19 καταρρεύσεις κτιρίων) , εύλογα κυριάρχησαν στον συναισθηματικό «απολογισμό» του πρόσφατου σεισμού της Σάμου, προκαλώντας οδύνη και πένθος στις δύο πλευρές του Αιγαίου. Τα ίδια στοιχεία ωστόσο, επιβάλλουν ακόμα περισσότερο, έναν εμπεριστατωμένο επιστημονικό απολογισμό των δεδομένων εκείνων που θα βοηθήσουν την επιστημονική κοινότητα και την Πολιτεία, να αντλήσουν και να αξιοποιήσουν τις «διδαχές» αυτής της εμπειρίας. Το ΙΤΣΑΚ από το απόγευμα της 30/οκτώβρη του 2020 δημοσίευσε στην ιστοσελίδα του www.itsak.gr μια ολοκληρωμένη προκαταρκτική έκθεση σχετικά με το επίκεντρο, το μηχανισμό του ρήγματος , τις καταγραφές του επιταχυνσιογράφου , τα φάσματα των κανονισμών και χρήσιμες συγκρίσεις. ΟΙ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ που υπηρετούν σήμερα στο ΙΤΣΑΚ συνέβαλαν στην άμεση σύνταξη αυτής της έκθεσης (ΕΔΩ).
Μιλώντας στο blog του ΤΕΕ/ΤΚΜ, ο Πολιτικός Μηχανικός κ. Βασίλης Λεκίδης, Διευθυντής Έρευνών του ΙΤΣΑΚ και Συντονιστής της Διαρκούς Ομάδας Εργασίας του ΤΕΕ/ΤΚΜ για την αντιμετώπιση φυσικών, τεχνολογικών και άλλων καταστροφών στο αστικό περιβάλλον, επισημαίνει τρία θεμελιώδη συμπεράσματα:
- «Την καλή σεισμική συμπεριφορά των κατασκευών με βάση τα στοιχεία των τελευταίων 40 χρόνων στην Ελληνική επικράτεια κυρίως όμως αυτών που κατασκευάσθηκαν μετά το 1985. Αυτό οφείλεται τόσο στο καλό επίπεδο των Ελληνικών Κανονισμών όσο και στο επίπεδο των Ελλήνων Πολιτικών Μηχανικών. Το θέμα είναι τι γίνεται με τις κατασκευές πριν το 1985. Αυτές έχουν υψηλή τρωτότητα με βάση τα σημερινά δεδομένα.
- την επανειλημμένως τονισμένη από θεσμικούς φορείς και επιστήμονες, ανάγκη ελέγχου και υποστήριξης -ενίσχυσης των παλαιών κατασκευών. Ακόμη το μέγα θέμα της συντήρησης και ελέγχου κάθε μεταβολής και τροποποίησης των υφισταμένων κατασκευών είναι τώρα επίκαιρο και υπάρχει άμεση ανάγκη για την ολοκλήρωση των προσεισμικών ελέγχων τόσο σε πρωτοβάθμιο όσο και σε δευτεροβάθμιο επίπεδο.
- Είναι αδιαμφισβήτητη η ποιότητα των Ελλήνων μηχανικών και των θεσμικών εκφραστών της επιστημονικής γνώσης του κλάδου, με τη συνδρομή των οποίων, αφενός δημιουργήθηκε σε σημαντικό ποσοστό το εν λόγω κτιριακό απόθεμα, αφετέρου καταρτίστηκαν, θεσπίστηκαν και όποτε απαιτείται επικαιροποιούνται οι αντισεισμικοί κανόνες που διέπουν το δομημένο περιβάλλον στη χώρα εδώ και δεκαετίες. Σήμερα και στην Ελλάδα ισχύουν οι Ευρωκώδικες σε μεγάλο φάσμα των κατασκευών του Πολιτικού Μηχανικού.»
Σύμφωνα με την προκαταρκτική έκθεση των επιστημόνων-ερευνητών του ΙΤΣΑΚ για τον σεισμό της 30ης Οκτωβρίου στη Σάμο, επιταχυνσιογράφος του Ινστιτούτου εγκατεστημένος στην πρωτεύουσα του νησιού κατέγραψε κίνηση εδάφους με οριζόντιο PGA = 0.23g και διάρκεια ισχυρής κίνησης εδάφους ~ 7sec διάρκεια με επιτάχυνση εδάφους ≥0.05g.
Στα φάσματα απόκρισης επιτάχυνσης υψηλότερες φασματικές τιμές > 0,4 g παρατηρούνται εντός του παραθύρου περιόδων 0,4sec <T <0,7sec. Ένα τέτοιο χρονικό διάστημα σύμφωνα με τις διατάξεις σεισμικού κώδικα στην Ελλάδα, αντιστοιχεί σε μεσαία κτίρια (4 έως 8 ορόφων), ενώ τα skakemaps είναι συμβατά με τιμές υψηλής έντασης (> VIΙ),που παρατηρήθηκαν τόσο στο βόρειο τμήμα του νησιού της Σάμου όσο και στη δυτική ακτή της Τουρκίας.
Η έκθεση που κατάρτισε το ΙΤΣΑΚ περιλαμβάνει σχήματα σύγκρισης των φασμάτων απόκρισης στη Σάμο (σταθμός SMG1, στην πόλη Βαθύ) με τα φάσματα σχεδιασμού του EC8 και εκείνων των ελληνικών αντισεισμικών κανονισμών. Από τη σύγκριση συμπεραίνεται πως οι ελληνικοί αντισεισμικοί κανονισμοί καλύπτουν ικανοποιητικά τα παρατηρούμενα για σχεδόν ολόκληρο το εύρος περιόδου εκτός από ένα μάλλον στενό παράθυρο μεταξύ 0,5sec έως 0,7sec, για την οριζόντια κίνηση. Αυτό το εύρος περιόδου αντιστοιχεί περίπου σε κτίρια R / C μεσαίου και μεγάλου ύψους. (δηλαδή 5-8 ορόφων). Το ίδιο δεν ισχύει για τους παλιούς αντισεισμικούς κανονισμούς, με χαμηλούς σεισμικούς συντελεστές.
Ο κ. Λεκίδης εξηγεί: «Ετσι τα χαμηλά κτίρια στην Σάμο (2-3 ορόφων) υπέστησαν σχετικά χαμηλότερη φόρτιση σε σχέση με τα υψηλότερα. Όμως τα παραδοσιακά κτήρια που δεν έχουν αντισεισμικές διατάξεις και γι` αυτό έχουμε αρκετές βλάβες με καταρρεύσεις τοίχων στους οικισμούς και εκκλησίες του Νησιού. Τα πρώτα στοιχεία από τις αυτοψίες των Μηχανικών της ΔΑΕΦΚ του Υπουργείου δείχνουν ότι από τα 500 κτήρια που έγιναν αυτοψίες τα 150 είναι πράσινα δηλαδή κατοικήσιμα και τα 350 μη κατοικήσιμα (δηλαδή. κίτρινα και κόκκινα) . Αυτό σημαίνει ότι λόγω των πολλών μετασεισμών μεγάλος αριθμός κατοίκων του Νησιού θα πρέπει να διανυκτερεύει εκτός των κτηρίων σε υποδομές που θα παρέχει η Πολιτική Προστασία. Το σχέδιο Ξενοκράτης του Νησιού προβλέπει χώρους συγκέντρωσης και καταφυγής. Ακόμη ένα φλέγον ζήτημα είναι το θέμα των υποστυλώσεων στο Νησί για να προλάβουμε νέα θύματα και καταρρεύσεις. Η πολιτική προστασία σε συνεργασία με τους Δήμους πρέπει να εφαρμόσουν την διάταξη του σχεδίου Ξενοκράτης που αναφέρεται στις υποστυλώσεις των επικινδύνων κατασκευών. Τέλος σε όλα τα σχολεία πρέπει να γίνουν δευτεροβάθμιοι ‘έλεγχοι σεισμικής επάρκειας με βάση τα θεσμοθετημένα κείμενα της αντίστοιχης επιστημονικής επιτροπής του ΟΑΣΠ και του ΙΤΣΑΚ.»
Ο ίδιος προσθέτει: «Τα αντανακλαστικά και η άμεση αξιολόγηση των δεδομένων, αποτελούν μια ακόμα συνηγορία υπέρ της ανάγκης διατήρησης και ενίσχυσης φορέων όπως το ΙΤΣΑΚ (ερευνητική μονάδα του ΟΑΣΠ σήμερα) και ο ΟΑΣΠ, προκειμένου το επιστημονικό δυναμικό, στο οποίο έχει επενδύσει η ελληνική Πολιτεία, για την έγκαιρη αποκωδικοποίηση των «μηνυμάτων» της σεισμικής δραστηριότητας στην Ελλάδα και την μετατροπή της σε θεμέλιο εξέλιξης των αντισεισμικών προγραμμάτων και κανονισμών της χώρας, να συνεχίσει να αποδίδει τα αναμενόμενα αυτής της επένδυσης, προς όφελος, όχι μόνο του κράτους, αλλά του κοινωνικού συνόλου και της ποιότητας των κατασκευών, εντός και επί των οποίων, αυτό το κοινωνικό σύνολο ζει, αλληλεπιδρά και παράγει.»
Υπενθυμίζουμε ότι μπορείτε να δείτε την προκαταρκτική έκθεση του ΙΤΣΑΚ για το σεισμό της Σάμου, στο site του ινστιτούτου, ΕΔΩ.