Γ. Δ. Λιαμάδης
Το 50% της ελεύθερης επιφάνειας των πόλεων καλύπτεται από αυτοκίνητα. Η κατασκευή εγκαταστάσεων εναλλακτικής χρήσης σε λίγες μόλις από τις θέσεις στάθμευσης, μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία μιας αστικής συνείδησης στη χρήση του δημόσιου χώρου. Στο κυκλοφοριακό δίκτυο της σύγχρονης πόλης, πεζοί και αυτοκινητιστές συνωστίζονται ακολουθώντας δύο ανισοταχείς ροές κίνησης πάνω στον ίδιο άξονα. Η γραμμική ζώνη στάθμευσης των αυτοκινήτων σηματοδοτεί ένα φυσικό όριο μεταξύ ανθρώπων και οχημάτων. Αυτός ο μεταβατικός τόπος αναφέρεται σχεδόν πάντοτε στο δρόμο και ποτέ στον πεζό. Αποτελεί μια ζώνη «παύσης» των αυτοκινήτων, όχι όμως και ανά-παυσης των πεζών. Η δυστοπική αυτή συνθήκη, αποτέλεσε το ερέθισμα για το Design Ark Workshop. Ένα εντατικό εργαστήριο με στόχο την παραγωγή ιδεών και προτάσεων για μια “κιβωτό του design” που εντάσσεται στο χώρο στάθμευσης των οχημάτων, ανοίγεται όμως ανατρεπτικά προς τον πεζό. Έξι μικτές ομάδες φοιτητών του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών και του Τμήματος Αρχιτεκτόνων σε διαλεκτική συνέργεια, κατέθεσαν ισάριθμες σχεδιαστικές προτάσεις, εμπνευσμένες από την ελεύθερη μετάφραση των όρων design και ark. Κεντρική τους ιδέα ήταν η απόδοση του χώρου στάθμευσης ενός αυτοκινήτου (2×5 μέτρα) πίσω στους πολίτες, με τη μορφή μιας χρηστικής κατασκευής, ως φυσική προέκταση του αστικού χώρου κίνησης των πεζών. Ιχνηλατώντας την έννοια του ορίου ανάμεσα στη ροή πεζών και αυτοκινήτων, οι τελικές προτάσεις καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα χρηστικών παρεμβάσεων: από μια κιβωτό εν είδει εκθεσιακής πλατφόρμας με σκοπό να προβάλλει ορόσημα και να αναδείξει τις αρχές του καλού design, ως ένα «αστικό κιβώτιο» με σκοπό την εξυπηρέτηση αναγκών των διερχόμενων περαστικών, και από τις αποδομημένες μορφές αυτοκινήτων που μεταλλάσσονται σε καθιστικούς χώρους, μέχρι το παράδειγμα ηχητικών εγκαταστάσεων με στόχο την αποκατάσταση της κατακερματισμένης ανθρώπινης επικοινωνίας. Η εισήγηση κινείται στο χώρο αυτού που ο σύγχρονος βιομηχανικός σχεδιασμός ονομάζει critical design. Μέσα από έξι υποδειγματικές αναφορές (case studies) επιχειρεί να καταδείξει τη δυναμική του καινοτόμου εννοιολογικού σχεδιασμού στη μικρή κλίμακα του αντικειμένου αστικής επίπλωσης ως διαμορφωτή κουλτούρας με επιπτώσεις στην αστική κλίμακα του δημόσιου χώρου.
1 Εισαγωγή
Το 50% της ελεύθερης επιφάνειας των πόλεων καλύπτεται από αυτοκίνητα. Στο κυκλοφοριακό δίκτυο της σύγχρονης πόλης, πεζοί και αυτοκινητιστές συνωστίζονται ακολουθώντας δύο ανισοταχείς ροές κίνησης πάνω στον ίδιο άξονα. Η γραμμική ζώνη στάθμευσης των αυτοκινήτων σηματοδοτεί ένα φυσικό όριο μεταξύ ανθρώπων και οχημάτων. Αυτός ο μεταβατικός τόπος αναφέρεται σχεδόν πάντοτε στο δρόμο και ποτέ στον πεζό. Αποτελεί μια ζώνη «παύσης» των αυτοκινήτων, όχι όμως και ανά-παυσης των πεζών. Η δυστοπική αυτή συνθήκη, αποτέλεσε το ερέθισμα για το Design Ark Workshop, ένα εντατικό κυλιόμενο εργαστήριο (workshop) που οργανώθηκε από το Εργαστήριο Βιομηχανικού Σχεδιασμού του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Α.Π.Θ. με στόχο την παραγωγή ιδεών και προτάσεων εναλλακτικής χρήσης των θέσεων στάθμευσης στον αστικό ιστό. Το «Design Ark | park your ideas on design» (http://designark.blogspot.com) διενεργήθηκε με τη συμμετοχή φοιτητών από το Τμήμα Εικαστικών & Εφαρμοσμένων Τεχνών και το Τμήμα Αρχιτεκτόνων σε μικτές ομάδες εργασίας και τα ερευνητικά του αποτελέσματα εκτέθηκαν και δημοσιεύθηκαν επανειλημμένα.
Ο στόχος της παρούσας εισήγησης είναι διττός. Αφενός να παρουσιάσει έξι καινοτόμες σχεδιαστικές προτάσεις με κεντρική ιδέα την απόδοση του χώρου στάθμευσης ενός αυτοκινήτου (2×5 μέτρα) πίσω στους πολίτες, με τη μορφή μιας χρηστικής κατασκευής, ως φυσική προέκταση του αστικού χώρου κίνησης των πεζών. Προτάσεις που παρά το εννοιολογικό τους υπόβαθρο παραμένουν στο σύνολό τους ρεαλιστικές και υλοποιήσιμες.
Αφετέρου, να χρησιμοποιήσει τις έξι αυτές υποδειγματικές αναφορές (case studies) προκειμένου να καταδείξει τη δυναμική του καινοτόμου εννοιολογικού σχεδιασμού στη μικρή κλίμακα του αντικειμένου αστικής επίπλωσης ως διαμορφωτή κουλτούρας με επιπτώσεις στην αστική κλίμακα του δημόσιου χώρου.
Για το λόγο αυτό, το περιεχόμενο που ακολουθεί εστιάζει όχι μόνο στην περιγραφή των αποτελεσμάτων, αλλά εξίσου αναλυτικά στη μεθοδολογία και το θεωρητικό πλαίσιο της πρωτοβουλίας. Ως προς τη μεθοδολογία, αυτή ακολουθεί την αρχή του ανοικτού ερωτήματος, όπως διατυπώνεται στις αρχές της Σχεδιαστικής Σκέψης (Design Thinking) και περιγράφεται εύστοχα από τον όρο του Kenya Hara Exformation (Kenya Hara 2002). Ως προς το θεωρητικό πλαίσιο, αυτό απορρέει από τις αρχές του εννοιολογικού σχεδιασμού (conceptual design) όπως διατυπώνονται σε μία μακρά πορεία από την ουτοπική αρχιτεκτονική και το κίνημα του Radical Design μέχρι τις σύγχρονες αναδιατυπώσεις του Critical Design στη δουλειά των Antony Dunne και Fiona Ruby και το δυνητικό ρόλο του σύγχρονου designer ως διαμορφωτή κουλτούρας κατά την Paola Antonelli.
2 Θεωρητικό Πλαίσιο
Η Paola Antonelli, επιμελήτρια Αρχιτεκτονικής και Design στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (MoMA), έχει συχνά διατυπώσει την άποψη ότι οι designers μπορούν να διαδραματίσουν το ρόλο του διαμορφωτή κουλτούρας στο μέλλον και έχουν τις ικανότητες να το κάνουν (Hustwit 2009). Στο πλαίσιο αυτό, έχει συμπράξει με τους Antony Dunne και Fiona Ruby στηρίζοντας έμπρακτα και επανειλημμένα το Critical Design μέσα από εκθέσεις και ομιλίες.
Ο καινοτόμος εννοιολογικός σχεδιασμός (conceptual design) υπήρξε ανέκαθεν ένα ισχυρό εργαλείο αμφισβήτησης των δογμάτων της σύγχρονης καταναλωτικής κουλτούρας
Απέναντι στις αντιλήψεις της καθεστηκυίας τάξης, το Critical Design υπονομεύει την προκαθορισμένη έννοια του σχεδιασμού ως μια καταφατική, εμπορικά προσανατολισμένη πρακτική που απομακρύνεται από τα ακανθώδη ηθικά ζητήματα. Δεν οδηγεί άμεσα σε χρήσιμα αντικείμενα, όσο σε αφορμή για σκέψη και αναστοχασμό: αναπτύσσει την κριτική σκέψη με σκοπό την πρόληψη και την ορθή (ανα)κατεύθυνση μελλοντικών αποτελεσμάτων. Η δουλειά των εννοιολογικών σχεδιαστών είναι να ενθαρρύνουν το διάλογο και τη δημιουργική αντιπαράθεση σχετικά με τις μελλοντικές κοινωνικές, πολιτιστικές και ηθικές συνέπειες των αποφάσεων που λαμβάνονται σήμερα. “Για να γίνει αυτό,” εξηγεί ο Dunne και η Raby, “πρέπει να αρχίσουμε να σχεδιάζουμε με βάση όχι το πως είναι αλλά το πως θα μπορούσαν να είναι τα πράγματα, να φανταζόμαστε εναλλακτικές δυνατότητες και να δίνουμε απτή μορφή σε νέες αξίες και τις προτεραιότητες” (Antonelli 2011).
Στο πλαίσιο αυτό επιχειρεί να κινηθεί η πρωτοβουλία του Design Ark workshop ανατρέποντας την παγιωμένη αντίληψη του μεταβατικού χώρου μεταξύ αυτοκινήτων και πεζών ως χώρου στάθμευσης.
Εικόνα 1
3 Μεθοδολογία
Το παρόν case study ξεκινά από ένα ανοικτό ερώτημα (τι θα μπορούσε να γίνει εναλλακτικά σε μια θέση στάθμευσης;) και ακολουθεί μια διαδικασία παραγωγής καινοτόμων ιδεών μέχρι το στάδιο της διατύπωσης των προτάσεων. Εδώ, το «προϊόν» είναι ακόμη άγνωστο κατά τη στιγμή της διατύπωσης του ερωτήματος (Λιαμάδης 2013).
Σε μία διαδικασία με στόχο την ανάπτυξη καινοτόμων σχεδιαστικών προτάσεων, η εξ’ αρχής διατύπωση ενός ευρύτερου ερωτήματος είναι πάντα θεμελιώδους σημασίας. Εάν λ.χ., το ζητούμενο ενός project είναι ο σχεδιασμός ενός ρολογιού, το ερώτημα δεν πρέπει να αφορά ένα «νέο ρολόι», αλλά την ίδια την «έννοια του χρόνου». Η μέθοδος του ανοικτού ερωτήματος ήταν και παραμένει βασικό συστατικό τόσο στην πρακτική του σχεδιασμού (Design Practice) όσο και στη θεωρία του Design Thinking όπως αυτή έχει προκύψει μέσα από την –έστω και προβληματική- εξαγωγή της σχεδιαστικής μεθοδολογίας στο χώρο των επιχειρήσεων. Σύμφωνα με τον Kenya Hara (Hara 2014) η δημιουργικότητα είναι να ανακαλύψεις μια ερώτηση που δεν έχει τεθεί ποτέ. Εάν κάποιος θέσει ένα ιδιοσυγκρασιακό ερώτημα, η απάντηση που θα δώσει θα είναι απαραίτητα εξίσου μοναδική. Κάθε προσπάθεια επίτευξης του μοναδικού και συνεπώς καινοτόμου προϋποθέτει μια απαλλαγή από συνήθεις νόρμες και στερεότυπα, με άλλα λόγια περνά μέσα από μία διαδικασία μετατροπής του γνωστού σε άγνωστο. Με αφετηρία το Σωκρατικό “εν οίδα, ότι ουδέν οίδα” o Hara εύστοχα περιγράφει τη διαδικασία μετάβασης από τη γνώση στη συνειδητοποίηση της μη-γνώσης με τον όρο exformation. Σε αντιδιαστολή με το γνωστό information (πληροφορία αλλά και δεδομένο(-α), γνώση) που ετυμολογικά προκύπτει από το in-formation (μέσα, εντός + σχηματισμός, δηλαδή σε σχηματισμό, μέσα σε ένα σχήμα γνώσης), το ex-formation (έξω, εκτός + σχηματισμός) υποδηλώνει αυτό που δεν έχει λάβει μορφή (ex-form), βρίσκεται με άλλα λόγια έξω από το σχήμα της γνώσης. Προσέγγιση που θυμίζει τη διατύπωση του Gianni Rodari (Rodari 2003) ότι “η δημιουργικότητα είναι συνώνυμο της αποκλίνουσας σκέψης, εκείνης δηλαδή που σπάει διαρκώς τα σχήματα της εμπειρίας”.
Το -ανοικτού τύπου- αρχικό ερώτημα που διατυπώνεται εδώ είναι απαλλαγμένο από τον ορισμό και τη λειτουργία της θέσης στάθμευσης διατηρώντας μόνο κάποια εγγενή χωρικά και εννοιολογικά χαρακτηριστικά: μια γραμμική ζώνη δημόσιας χρήσης που αποτελεί τον μεταβατικό τόπο ανάμεσα σε δύο ανισοταχείς ροές κίνησης (πεζών – αυτοκινήτων). Η προσέγγιση αυτή αφήνει ανοιχτό κάθε ενδεχόμενο εναλλακτικής χρήσης.
Τα στάδια της διαδικασίας που ακολουθήθηκαν ήταν τα εξής:
- παρατήρηση | διατύπωση του προβλήματος. Το 50% της ελεύθερης επιφάνειας των πόλεων καλύπτεται από αυτοκίνητα. Η γραμμική ζώνη στάθμευσης των αυτοκινήτων αποτελεί μια ζώνη «παύσης» των αυτοκινήτων, όχι όμως και ανά-παυσης των πεζών.
- Διατύπωση ερωτήματος. Θα μπορούσε ο χώρος στάθμευσης ενός αυτοκινήτου (2×5 μέτρα) να αποδοθεί πίσω στους πολίτες, με τη μορφή μιας χρηστικής κατασκευής, ως φυσική προέκταση του αστικού χώρου κίνησης των πεζών; Ποιες εναλλακτικές χρήσεις θα μπορούσε να φιλοξενεί ο χώρος αυτός;
- Εισαγωγή στη μεθοδολογία και τα εργαλεία του σύγχρονου design. Προβολή της ταινίας ντοκιμαντέρ “Objectified”. Συζήτηση σχετικά με τις σύγχρονες αντιλήψεις της καινοτομίας και του σχεδιασμού.
- Συγκρότηση διατμηματικών ομάδων. Συγκρότηση έξι συνολικά ομάδων εργασίας 4-5 ατόμων με μικτή σύνθεση (2 φοιτητές του Τμήματος Εικαστικών + 2 του Τμήματος Αρχιτεκτόνων).
- Καταιγισμός ιδεών (brainstorming). Καταιγισμός ιδεών ανά ομάδα επάνω στο κυρίως θέμα του workshop.
- Επεξεργασία και σύνθεση ιδεών. Επεξεργασία των ιδεών που προέκυψαν κατά τη διαδικασία του καταιγισμού ιδεών και διερεύνηση δυνατοτήτων σύνθεσης κάποιων από αυτές σε κοινά concepts.
- Εξερεύνηση πρώτων ιδεών. Δημιουργία σκαριφημάτων και σκίτσων με ελεύθερο χέρι –σε χαρτί και σε ταμπλέτα γραφής – με στόχο την οπτική διατύπωση των αρχικών εναλλακτικών concepts. Μακέτες εργασίας.
- Επιλογή προτάσεων. 1η άτυπη δημόσια παρουσίαση των προτάσεων με στόχο την ευρύτερη διάδραση. Επιλογή των προτάσεων και ανατροφοδότηση με στόχο την περαιτέρω ανάπτυξη της ιδέας.
- Σχεδιασμός | Ανάπτυξη των προτάσεων. Ανάπτυξη των σχεδιαστικών προτάσεων. Λεπτομερέστερα, επεξηγηματικά σκίτσα (storyboards) με ελεύθερο χέρι. Πρώιμες απεικονίσεις σε Η/Υ.
- Επιλογή τελικών προτάσεων | οριστικοποίηση χαρακτηριστικών. 2η άτυπη δημόσια παρουσίαση των μορφοποιημένων προτάσεων. Σχολιασμός, επιλογή και ανατροφοδότηση.
- Περαιτέρω ανάπτυξη των προτάσεων. Σχεδιασμός τρισδιάστατων μοντέλων σε Η/Υ. Κατασκευή μακετών σε κλίμακα 1:10. Συνεχής ανατροφοδότηση.
- Τελική παρουσίαση. Δημόσια παρουσίαση των προτάσεων. Παράλλληλη έκθεση μακετών και επιτοίχια ανάρτηση των παραδοτέων
Καθ’ όλη τη διάρκεια του εργαστηρίου υπήρξε συνδυασμένη επίβλεψη και ανατροφοδότηση από τους διδάσκοντες σε θέματα γενικού (ιδέα / concept, εννοιολογικό περιεχόμενο) όσο και ειδικού ενδιαφέροντος (μορφή, λειτουργία, τρόποι απεικόνισης και παρουσίασης κ.ο.κ.). Η διαδικασία συνδυάστηκε με παράλληλες προβολές, διαλέξεις και συζητήσεις. Επιστημονικός υπεύθυνος του workshop υπήρξε ο Γιώργος Λιαμάδης, Επίκουρος Καθηγητής, υπεύθυνος του Εργαστηρίου Βιομηχανικού Σχεδιασμού, προσκεκλημένος ο Καθηγητής του Τμήματος Αρχιτεκτόνων ΑΠΘ Νίκος Τσινίκας και συνεργάτης ο Γιώργος Δημόπουλος, Αρχιτέκτων Μηχανικός, υποψήφιος και νυν διδάκτορας του ΕΜΠ. Το σύνολο των δράσεων καταγράφηκε σε μία ταινία μικρού μήκους σε σκηνοθεσία και επιμέλεια του Καθ. Νίκου Τσινίκα.
4 Αποτελέσματα – Καινοτομία
Ιχνηλατώντας την έννοια του ορίου ανάμεσα στη ροή πεζών και αυτοκινήτων, οι τελικές προτάσεις κάλυψαν ένα ευρύ φάσμα χρηστικών παρεμβάσεων καινοτόμου χαρακτήρα: από μια κιβωτό εν είδει εκθεσιακής πλατφόρμας με σκοπό να προβάλλει ορόσημα και να αναδείξει τις αρχές του καλού design, ως ένα «αστικό κιβώτιο» με σκοπό την εξυπηρέτηση αναγκών των διερχόμενων περαστικών και από τις αποδομημένες μορφές αυτοκινήτων που μεταλλάσσονται σε καθιστικούς χώρους, μέχρι το παράδειγμα ηχητικών εγκαταστάσεων με στόχο την αποκατάσταση της κατακερματισμένης ανθρώπινης επικοινωνίας.
Εικόνα 2 Audio Urban Links (M.Κολοφωτιάς, Δ.Κορκοριάδης, Κ.Μπακαλιού, Ει.Σάπκα, Δ.Χατζηγιάννης)
Η ηχητική εγκατάσταση audio urban links, τοποθετείται σε ένα δίκτυο χώρων στάθμευσης σε διαφορετικά σημεία της πόλης, με σκοπό τη γεφύρωση του χάσματος της <επικοινωνίας>. Η σύνδεση [link] είναι ακουστική. Ο χρήστης – περαστικός, χρησιμοποιώντας το κουβούκλιο για την ελάχιστη απομόνωσή του, αποκόπτεται οπτικά από το περιβάλλον του και μεταφέρεται ηχητικά σε άλλα σημεία της πόλης, μέσω των χαρακτηριστικών τους ηχοτόπων. Η εγκατάσταση εξυπηρετεί την ανάγκη του ανθρώπου για επικοινωνία, μειώνοντας, συμβολικά τις χρόνο-αποστάσεις της ατέρμονης πόλης.
Εικόνα 3 Urban Container (Δ.Αγαθόπουλος, Μ.Καλτσά, Κ.Μουστάκας, Ν.Φραγκιαδάκης)
Το αστικό κιβώτιο, είναι ένας χώρος σύντομης στάσης και παροχής υπηρεσιών για τον πεζό. Η εξωτερική του μορφολογία ακολουθεί τα αυστηρά όρια του αστικού τοπίου, ενώ εσωτερικά εύπλαστες, οργανικές επιφάνειες μετασχηματίζονται σε καθίσματα και χώρους στάσης και στήριξης αντικειμένων. Υποδοχές παροχής ρεύματος και πόσιμου νερού καθώς και χώροι στάθμευσης ποδηλάτων, ξεπροβάλλουν μεταξύ των παράλληλων τομών, σε ένα παιχνίδι διαφάνειας και αποϋλοποίησης.
Εικόνα 4 Kapsula (K.Βέλλιου, Δ.Κούτσιανου, Α.Κούφα, Δ.Παπαστεργίου, Π.Παπαστεργίου)
Ένας ανάλογος χώρος στάσης και ξεκούρασης του πεζού σε συνδυασμό με την παροχή ηλεκτρονικού πληροφοριακού υλικού για τα τεκταινόμενα στην πόλη φιλοξενείται επίσης στο εσωτερικό της kapsula, μιας διττής κατασκευής που αναπτύσσεται με σύγχρονα ανακλαστικά υλικά (συρόμενα μεταλλικά panels) στο ένα άκρο της και φυσικά υλικά (αναρριχόμενα φυτά) στο άλλο.
Το de[sign] park[in]g έχει ως αφετηρία την αφαιρετική μορφή ενός αυτοκινήτου, του οποίου τα επιμέρους τμήματα ανασηκώνονται από την επιφάνεια του εδάφους για να μετασχηματίσουν ένα δημόσιο καθιστικό χώρο. Οι οριζόντιες επιφάνειες είναι κατασκευασμένες από contreplaqué θαλάσσης ενώ οι κατακόρυφες διατηρούν την υλικότητα των αντίστοιχων εξαρτημάτων του αυτοκινήτου-γεννήτορα. Η χρηστική τους υπόσταση διατηρείται, όπως στην περίπτωση των φωτιστικών σωμάτων που αναπτύσσονται σε ύψος για να φωτίσουν το δημόσιο χώρο.
Εικόνα 5 Design Parking (Μ.Γαλαζούλα, Μ.Καλλίνικου Μάρα, Β.Κοντάκκη, Α.Ταφούνας)
Το auto-stop στηρίζεται στη συνθετική αρχή μιας μονοκονδυλιάς που ξεκινά από το έδαφος σχηματίζοντας μία σειρά από χρηστικές κατασκευές (κάθισμα, τραπέζι, χώρος στάθμευσης ποδηλάτων) για να καταλήξει και πάλι σ’ αυτό. Η γραμμή που διατρέχει το χώρο υπαινίσσεται την αποδομημένη μορφή ενός οχήματος.
Εικόνα 6 sign d’ ark (Β.Βάκουλη, Σ.Ζορμπά, Π.Παπαδημητράκη, H.Σαμαράς, A.Τάκη)
Τέλος, η κιβωτός του design (sign d’ ark) αποτελεί ένα είδος εκθεσιακής πλατφόρμας με στόχο την ανάδειξη και προβολή αντικειμένων-ορόσημων στην ιστορία του design. Μέσα από ένα διαδραστικό παιχνίδι, ο περαστικός επισκέπτης μπορεί να αλλάξει τη θέση των αντικειμένων μεταβάλλοντας την ισορροπία ανάμεσα στις δύο πλευρές της κιβωτού, που συμβολίζουν την τέχνη και την τεχνολογία: δύο διαπλαστικές όψεις του σχεδιασμού.
Οι έξι προτάσεις εναλλακτικών χρήσεων σε θέσεις στάθμευσης, εκτέθηκαν με ιδιαίτερη επιτυχία το διάστημα 1-29 Ιουνίου 2012 στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής του Δήμου Θεσσαλονίκης, υπό την αιγίδα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και της Αντιδημαρχίας Αστικού Σχεδιασμού, Πολεοδομίας και Δικτύων του Δήμου Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο του εορτασμού των 100 χρόνων από την απελευθέρωση της πόλης. Δημοσιεύθηκαν ακόμη στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο, ενώ οι προτάσεις “Capsula” και “Auto-Stop” απέσπασαν διακρίσεις στο πλαίσιο της παράλληλης έκθεσης του Συνεδρίου “Designing Creative Synergies” στο ΚΕ.Δ.Ε.Α. του Α.Π.Θ.
Εικόνα 7 Η έκθεση Design Ark | έξι προτάσεις εναλλακτικών χρήσεων σε θέσεις στάθμευσης, στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής του Δήμου Θεσσαλονίκης
5 Ανάλυση – Συμπεράσματα
Η διατύπωση προτάσεων για την πιλοτική μετατροπή λίγων επιλεκτικά χώρων στάθμευσης σε δυνητικά κοινόχρηστους χώρους θα μπορούσε να ευαισθητοποιήσει την κοινωνία των πολιτών σχετικά με την έννοια του δημόσιου/ιδιωτικού αστικού χώρου. Για το λόγο αυτό, η δημόσια παρουσίαση (έκθεση) των αποτελεσμάτων στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής του Δήμου Θεσσαλονίκης συνδυάστηκε με μία συμμετοχική δράση κατά την οποία το κοινό των επισκεπτών καλούνταν σε διατυπώσει γραπτά ή σε σκίτσα τις δικές του ιδέες για την εναλλακτική χρήση που θα μπορούσε να λάβει ένας τέτοιος χώρος παράλληλα τοποθετημένος προς το όμορο πεζοδρόμιο. Ειδικά σχεδιασμένες καρτέλες, υλικά γραφής και ένας χώρος άμεσης ανάρτησης των προτάσεων προβλέφθηκαν εξ’ αρχής και φιλοξένησαν πλήθος ανατρεπτικών ιδεών τις ημέρες της έκθεσης. Παράλληλα, στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής πρωτοβουλίας του Εργαστηρίου Βιομηχανικού Σχεδιασμού Design Lab for Kids (designlabkids.org) ένα εκπαιδευτικό εργαστήριο για παιδιά 9-11 ετών υλοποίησε μία εφαρμογή συγκεντρώνοντας ανάλογα ευρηματικές προτάσεις.
Η έναρξη του διαλόγου που πυροδοτήθηκε από τη διατύπωση εναλλακτικών απαντήσεων σε ένα διασκεδαστικό ερώτημα θα μπορούσε να θεωρηθεί από μόνη της ως επίτευξη του επιθυμητού στόχου. Ενδιαφέρον ωστόσο παρουσιάζει το γεγονός ότι ο προτεινόμενος διάλογος δε στόχευσε πάντοτε στη σωστή κατεύθυνση, επιβεβαιώνοντας εν μέρει την «κριτική» στάση του Bardzell απέναντι στον «κριτικό» σχεδιασμό (Bardzell 2013). Δημοσιογράφοι που κάλυψαν την έκθεση συχνά διατύπωσαν το ερώτημα αν η μετατροπή κάποιων θέσεων στάθμευσης σε χώρους εναλλακτικών χρήσεων θα επιδείνωνε ένα ήδη μεγάλο πρόβλημα. Ενώ ανάλογη αδυναμία κατανόησης ως προς την ουσία της παρέμβασης υποδηλώνει και η πρόταση υλοποίησης των προτάσεων με την προϋπόθεση της τοποθέτησής τους σε ελεύθερους χώρους της πόλης αντί των θέσεων στάθμευσης. Σε κάθε περίπτωση, αξίζει να διατυπωθεί ότι έξι ενδεικτικές θέσεις στάθμευσης στο σύνολο μερικών δεκάδων χιλιάδων θα αποτελούσαν ένα ελάχιστο τίμημα μπροστά στην προοπτική οικοδόμησης μιας νέας αντίληψης για το δημόσιο χώρο.
Υποκαθιστώντας τη στρατηγική της μαζικής παραγωγής με εκείνη της μαζικής επικοινωνίας, ενδεικτικές κατασκευές σαν αυτές του Design Ark workshop θα μπορούσαν να καταδείξουν τη δυναμική του καινοτόμου εννοιολογικού σχεδιασμού στη μικρή κλίμακα του αντικειμένου αστικής επίπλωσης ως διαμορφωτή κουλτούρας με επιπτώσεις στην αστική κλίμακα του δημόσιου χώρου.